________________
માનવતાનાં સાપાન
૧૦૩
માણસ આવાઓને મિત્ર રહે ખશ ? આવા માણસને કોઈ સાર માસ ધારી ન્યાય તાળવા બેસાડે તે એ ન્યાય પણ કુવા આપે ? એની વાણીમાંથી એ જ નીકળે કે, મારું મારા બાપનું ને તારું મારું સહિયારું!
ધર્મયુક્ત વાણી કોને કહેવાય અને ધર્મયુક્ત વાણીવાળા માણસ કેવા નિષ્પક્ષપાતી અને નિડર હાય, તેના એક સુંદર દાખલા ઇતિહાસમાં આવે છે.
એક રાજા ધનુવિદ્યા શીખતા હતા. રાજાના હાથથી અજાણતાં એક બાણુ છૂટયું અને એક નિર્દોષ માણુસને વાગતાં એ ઘાયલ થયા. ઘાયલની માતાએ આની ફરિયાદ ત્યાંના વડા ન્યાયાધીશ પાંસે કરી. તે જમાનામાં રાજ્યનું રક્ષણ જેમ ક્ષત્રિયાના હાથમાં હતું, તેમ ન્યાય અને પ્રજાની સલામતીનુ ખાતુ પ્રામાણિક એવા ધર્માધિકારીના હાથમાં હતું. અને એ ધર્માધિકારી પુરુષ વડા-ન્યાયાધીશ ગણુાતા. ન્યાયને વફાદાર એવા ન્યાયાધીશે રાજાને ન્યાયાલયમાં હાજર થવાના આજ્ઞાપત્ર માકલ્યે, રાજા આવ્યે ત્યારે એને ઉચ્ચ સ્થાન પર એસા ડવાને બદલે ગુનેગારના પાંજરામાં ઊભા રહેવાની એણે સૂચના કરી. આ દૃશ્ય સા જોઇ જ રહ્યાં. સજાએ પાતાના ગુના કબૂલ કર્યાં. એણે અમુક દંડ કરો રાજાને મુક્ત કર્યાં અને પછી ન્યાયાલયની બહાર આવી ન્યાયાધીશે અતિ નમ્રતાથી રાજાને નમન કર્યું. આથી રાજા ખૂબ પ્રસન્ન થયા અને પેાતે સંતાડી રાખેત્રી નાની તલવાર બતાવી કહ્યુ` : ન્યાયાલયના આજ્ઞા-પત્રને માન આપી હું અદાલતમાં હાજર થયે, પણ મને એમ લાગ્યું હોત કે ધમ ને ન્યાયથી તમારી વાણી વેગળી છે, તે આ તલવારથી તમારા શિરચ્છેઢ અહીં જ કરી નાખત. પણ તમારી ધ ન્યાયમય વાણીથી મને આનંદ થાય છે, ને તમારા જેવા ન્યાયાધીશથી હું ગર્વ લઉં છું' કે મારા રાજ્યમાં રાજા કરતાં ય ન્યાયને
