________________
માનવતાનાં પાન
ઘણા માણસે એવા જોવા મળે છે કે જેમને બલવાનું ન મળે તે આફરો ચઢે! બોલે ત્યારે જ જંપ વળે. એ બેલે ત્યારે એની વાતમાં ન હોય માથું કે ન હોય પગ. જેમ આવે તેમ આડે ધડે ફેકે રાખે ! અને સાંભળનારના મનમાં થાય કે આ બલા કયારે જાય? માટે જરૂર પૂરતું બોલવું. •
ગણિત-આપણી વાણી ગર્વવિહેણી હેવી જોઈએ. વાતવાતમાં આપબડાઈ કરવી, પોતાની જ વાત આગળ ધરવી, પોતે શું કર્યું અને શું નથી કર્યું એનું લંબાણથી વિવેચન કરવું–આ બધું અભિમાનનું સૂચક છે. જ્યારે માણસ આપબડાઈ કરતે હોય છે ત્યારે વિવેકી સાંભળનાર તે એના પર મનમાં હસતે હોય છે, પણ જાતપ્રશંસામાં પડેલા માણસને એ સામે ધ્યાન હોતું નથી. પોતાની પ્રશંસામાં પડેલો માણસ વિવેકશક્તિ ખેઇ બેઠો હોય છે. અને અવિવેકી માણસ સામા માણસને સમજવા જેટલે શક્તિશાળી કયાંથી થાય ? અભિમાની માણસ કે વિવેકશૂન્ય બને છે તેને તમને એક દાખલે આપુ. - દાદાભાઈ નવરોજજી ઇગ્લેંડમાં એક વાર ત્યાંના ઉમરા સાથે ખાણું લેતા હતા. સારા સારા બુદ્ધિશાળી માણસેએ એ પ્રસંગે હાજરી આપી હતી. વાત વાતમાં એક વાત ઉપર જરા વધારે પડતી ચર્ચા થઈ. એમાં દાદાભાઈએ પિતાને મત દર્શાવ્યું. ત્યાં બેઠેલ એક બાજુએ અભિમાનભર્યા શબ્દોમાં ટીકા કરતાં કહ્યું: (“ What these ugly and black Indians can understand about it ?') “કદરૂપા અને કાળા હિન્દુસ્તાનીઓ આ બાબતમાં શું સમજે ?” આ સાંભળી દાદાભાઈ નવરોજજીએ ખીસામાંથી આરસી કાઢી, એ બાનુના મુખ આગળ ઘી નમ્રતાથી કહ્યું. “You can
