________________
૧૯૮
હવે તે જગે !
અને માણસ બંગલાને છોડીને બહાર વિહરવા જાય છે, તેમ આત્મા આ દેહને છોડીને પરલોકના પ્રવાસે ઉપડે છે. આ
પંખીને માથે સાથે નથી આવતો. માણસને બંગલે સાથે નથી આવતું, તેમ આત્માને આ દેહ સાથે નથી જ, છતાં પંખીને અને માણસને કેવી મમતા છે? એક ભાઈને પૂછ્યું “આ બંગલે કોને છે?” એણે પિતાની છાતી પર હાથ મૂક્તાં ગર્વથી કહ્યું: મારે છે. આ૫ જેતા નથી ? બંગલા પર મારું જ નામ છે !” એમ કહી એણે તકતી સામે આંગળી ચીંધી. પણ આ ભેળા જીવને વિચાર પણ નથી આવતો કે આ ક્યાં તારે છે? તારા દાદા મૂકીને ગયા, બાપા ય મૂકીને ગયા, અને હવે થોડા દિવસમાં તું ય મૂકીને જવાને. તારા સગા દિકરા પણ તારે અગ્નિસંસ્કાર આ બંગલાના કંપાઉન્ડમાં નહિ કરવા દે. તને તે ઊંચક્રીને જમાલપુર ભેળે કરશે! છતાં મકાન જોઈ મલકાય છે, અને કહે છે, “આ મારે બંગલો છે!”
આવી મમતાવાળા માણસો કરતાં તે પંખી સારાં કે સમય આવે, આસક્તિ રાખ્યા વિના માળો મૂકીને ઊડી જાય. માણસ પોતાના માળા માટે કેટલી મુસીબત ઉઠાવે છે? કકડા જમીન માટે કેવાં વેરઝેર બાંધે છે? માળાની ચિંતામાં વિદાય વેળાએ આપણે આત્મપંખી જ અટવાઈ જાય છે.
માણસ જાગે તો ચિંતા ભાગે. માણસને ખ્યાલ આવે જોઈએ કે એના દેહમાં કઈ મહાન વસે છે, ઈશ્વર વસે છે, પરમાત્મા વાસ કરે છે. આ વિચાર આવે તે માણસ કેવો નિર્ભય રહે? એના મેં પર અભયનું કેવું તેજ ચમકતું હોય?
અત્યારે માણસની એવી સ્થિતિ છે કે એક પ્રધાન સાથે
