________________
-
-
૧૮૦
હવે તે જાગે! આમેન્નતિનો વિચાર આવે છે. તેને જ આત્મા જાગે છે, પણ આત્માની જ જેને જાણ નથી, આત્માને જે સમજતો નથી, અગર આત્માની જેને શ્રદ્ધા નથી, તેને આમેનતિને વિચાર કયાંથી આવે? તેને આત્મા કેમ જાગે ! જે માણસ કેવળ જડ વસ્તુઓની મેહપ્તામાં મગ્ન રહે છે, તેને આત્મા કે બળવાન છે એ નહિ સમજાય. અને જેને આત્માની તાકાતને ખ્યાલ નથી તે મૃત જીવન જીવે છે. આજે એવાં મૃતજીવનની સંખ્યા વધી રહી છે. એ મૃત જીવનમાં ચેતનાના પ્રાણ ફેંકવા માટે જ આજના સંબંધનને વિષય રાખે છે–આત્મજાગૃતિ.
આપણને એવા કેટલાય માણસ મળે છે, જેમને પિતાનાં શબ્દોમાં વિશ્વાસ નથી, વાણમાં શ્રદ્ધા નથી, જીવનમાં તેજ કે તાકાત નથી; એ નિર્માલ્યની જેમ કહે: “મારાથી આ કામ કેમ થશે? આ કામ તે ખૂબ અઘરું છે આ નિર્માલ્ય શબ્દો કોણ બોલાવે છે? દેહભાવ લાવે છે. આત્મભાનવાળા આવું કદી ન બેલે. ચેતનવંતની વાણીમાં તે તેજના કિરણે ચમકતાં હોય છે. તાકાતના તણખા ઝરતા હોય છે.
રઘુવંશમાં કાલિદાસે લખ્યું છે: રઘુવંશના બાળકે એવાં હતાં જે
शैशवे अभ्यस्त-विद्यानां * બાલ્યકાળમાં જ આત્મવિદ્યાનું સિંચન પામતાં હતાં. એ કઈ વિદ્યા ? પેટ ભરવાની નહિ. પૈસા ભેગા કરવાની નહિ. એ વિદ્યા તે કીડી-મંકોડાને પણ આવડે છે. એ પણ ગળપણ મળે ત્યાં દેડી જાય. આમંત્રણની પણ રાહ ન જુએ! અમે બેઠા હતા ત્યાં એકવાર કીડીઓ ઉભરાઈ. એક ભાઈ એ તેની