________________
૧૨૦
હવે તે જાગે! મહત્તા મનુષ્યજન્મની નહિ, મનુષ્યત્વની છે. મનુષ્યત્વ વિના આ મનુષ્યજન્મ ભયરૂપ છે. આજે વિશ્વમાં મનુષ્ય તો અબજોની સંખ્યામાં છે, પણ મનુષ્યત્વ ન હોવાને લીધે, આટલા વિજ્ઞાનનાં સાધનો હોવા છતાં, અશાંતિ છે, હિંસા છે, જ્ય છે.
ચતુર માણસ પોતાના ચાતુર્યથી અન્યને છેતરી રહ્યો છે. બળવાન માણસ પિતાના બળના પ્રતાપે બીજાને દબાવી રહ્યો છે. સત્તાવાન માણસ પોતાની સત્તાથી સામાને નિર્દય રીતે કચડી રહ્યો છે. શ્રીમંત માણસ પિતાના ઘનના જેરે માણસને ગુલામ ગણી ખરીદી રહ્યો છે. આ બધું બની રહ્યું છે, કારણ કે મનુષ્યત્વ નષ્ટ થઈ રહ્યું છે.
મનુષ્યત્વ એ ગુલાબનું ફૂલ છે. ફૂલને ઉષ્ણ જળમાં ઉકાળશ, તો એ પાણીને ગુલાબજળ બનાવશે, એને ઊકરડા પર ફેંકશો તો એ ત્યાં જવું પડ્યું સુવાસ પ્રસરાવશે. એને કેાઈ સુંદરી વેણીમાં ગૂંથશે તેય એ ત્યાં શોભામાં અભિવૃદ્ધિ કરશે, અને કેઈ ભક્ત એને પ્રભુના મસ્તક પર ચઢાવશે તોય તે એટલી જ નમ્રતાથી સૌરભ મહેકાવશે. એને ગમે તે સ્થાનમાં મૂકે, પણ એ પિતાનો ધર્મ નહિ ચૂકે.
મનુષ્યમાં મનુષ્યત્વ જીવંત હોય છે, ત્યારે એ પણ સુમનની જેમ મહેકતું હોય છે. એ જે ચતુર હોય તો ભેળા માણસને બુદ્ધિભરી સલાહ આપે, એ લેખક હોય તે શિષ્ટ સાહિત્ય સર્જીને સમાજને સન્માર્ગે વાળે, એ બળવાન હેય તે નિર્બળનું રક્ષણ કરે, એ સત્તાવાન હોય તે પ્રજાને સહાયતા આપે, ને ધનવાન હોય તે એ નિર્ધનને મિત્ર બને; કારણ કે એનું મનુષ્યત્વ એને આવાં સારાં કાર્યો કરવા
