________________
ગિલાબંધ શત્રુઓ વધારવા એ મૂર્ખતાનું લક્ષણ છે, પણ સજ્જનને ગાઢ પરિચય જાતે કરી દુર્જનની મિત્રી કરવી, એ તેનાથી ડગણું મૂર્ખતાનું લક્ષણ છે.
સજ્જનને સ્વાભાવિક મુખ્ય સુગુણ એ છે કે-પાસે આવેલાને પિતાની સુપરિમલથી સુવાસિત બનાવે છે, ત્યારે દુર્જનનેનિસર્ગિક દુર્ગુણ એ છે કે–પાસે આવેલાને પિતાની દુર્ગધથી દુર્ગન્ધિત બનાવે છે. જેમ કે તમે કસ્તૂરીના વેપારી છે, ભલે તમે કસ્તૂરી શરીરે ન લગાડે પણ એને સજન્યતાભર્યો સ્વભાવ તમને સરભથી સુવાસિત બનાવશે જ. આથી વિપરીત કોઈ લસણને વેપારી છે. વેપારીએ લસણના ખેતરમાં કેશરનું ખાતર નાખ્યું હોય, અંકુરો ફૂટતાં ચંદનનું વિલેપન કર્યું હોય, પાંદડે પાંદડે સુંદર કપૂર વગેરેનું અર્ચન કર્યું હોય, તે એ લસણનો નૈસર્ગિક સ્વભાવ જ એ છે કે, આટલું આટલું થયે છતે પણ તે ઉગતાંની સાથે જ દુર્ગધને ફેલાવે કરશે જ-પછી ભલે ને એના માટે દોડે ઉપાય કાં ન ર્યા હેય !
સજ્જન ભલે દુઃખી સ્થિતિમાં હેય, પણ સજ્જન સજજનતા જાળવે જ. અને દુર્જન ગમે તેવી સારી સ્થિતિમાં હોય તે પણ એ પિતાની દુર્જનતા દાખવે જ. •
- તે માટે તમને એક સુંદર નીતિકથા સંભળાવું? - માંડવીમાં ધના ધબીને ત્યાં એક હૃષ્ટપુષ્ટ અલમસ્ત ગધેડે હતું. તેની સામે જ ગોમા ગોવાળના વાડામાં એક દુર્બળ પાતળી ગાય હતી. રેજ સવારે ગાય ગધેડાને ધારી–ધારીને જુએ અને વિચારે કે
આ ગધેડે કે બેફીકરે અને અલમસ્ત છે ? આ આવું તે શું ખાતો હશે કે રોજ-બ-રોજ આમ વધતું જ જાય છે ! ”
'. એવામાં જંગલમાં ચરવા જતાં ગધેડાને અને ગાયને ધીમે ધીમે દેતી થઈ. આમ રોજ ગધેડે અને ગાય જંગલમાં સાથે જ ફરવા જાય અને જુદી જુદી વાતનાં પિતાની ભાષામાં ગપ્પા મારે.
