________________
२४
વતા અને શ્રોતા
કીચડમાં જેતુની પેઠે ખદબદી રહ્યો છે. બાપડાઓમાં વાણીનું ચબરાકપણું જ નૃત્ય કરી રહ્યું છે. આચારમાં તે શૂન્ય જ! . .
આ વિષય પર પાટિયાને અને વેલાને એક પ્રસંગ મને યાદ આવે છે.
“ડુંગર ઉપર જવાને રસ્તે . . સમેતશિખરમાં, ધર્મશાળાથી ડેક દૂર જશે એટલે આ પ્રમાણે લખેલું પાટિયું તમને પહેલવહેલું નજરે પડશે. આ પાટિયા પાસે એક સુંદર વેલો છે, તે વર્ષના વારિણી વૃદ્ધિ પામતે ધીમે ધીમે પાટિયા પાસે આવે છે અને ક્રમશ: વધતે વધતે પાટિયાને વિંટળાઈને એના ઉપર ચઢી જાય છે. જોતજોતામાં આ વેલે પાટિયાની ટોચ સુધી પહોંચી જાય છે. અને એના માથા ઉપર પગ મૂકી આગળ વધવા લાગે છે.
પિતાના માથા પર પગ મૂકવાથી કુપિત થયેલું પાટિયું વેલાને કહે છે: “એ! અજ્ઞાની ઉદ્ધત વેલા! જરા ભાન રાખ! તું કોના માથા પર પગ મૂકી રહ્યો છે ? હું બધાને રસ્તો બતાવનાર ધર્મગુરુ છું. અજાણ્યા માર્ગદર્શક નેતા છું. સ્થવિર છું અને ઘણું કાળથી ઉપકારનું કામ કરું છું. જ્યારે તું આજકાલ ફૂટી નીકળેલો ફણગે! લાંબે તાડ જે થઈ મને કાં ઢાંકી દે છે ?”
હળવું સ્મિત કરી વેલો કહે છે: “બાપુ! આપે કહેલી વાત કેટલી સત્ય છે, તે જરા હવે વિચારીએ . આ બધાને રસ્તો બતાવનાર તમે ગુરુ ખરાં, પણ તે રસ્તે તમે કેટલું ચાલ્યા? તમે માર્ગદર્શક નેતા બની ડફોશ મારો છે; પણ તે માર્ગે ભણી તમે કેટલાં ડગલાં ભર્યા ? શું એ માર્ગ અન્ય માટે છે? તમારે માટે નહિ? આજ પંથથી હજારે પથિકે સ્વસ્વના સ્થાને પહોંચી ગયા, પણ તમે તે હતા
ત્યાં ને ત્યાં જ વર્ષોથી પડ્યા છે. તમને તે મળ્યું તડકામાં તપવાનું, ટાઢમાં પૂજવાનું, વર્ષાદમાં ભીંજાવાનું, સડીને મરવાનું અને આ જ જગ્યાએ દફનાઈ જવાનું ! થોડા દિવસમાં તમારી જગ્યાએ નવું પાટિયું
