________________
[ ૭૪ ]
ચાર સાધન મન સાફ-ચેકબું-નિર્મળ રાખ, તે આત્મકલ્યાણની વાત કંઈક ગળે ઊતરશે.
વગર ફેગટનું હળવું મળવું બંધ કરી એકાંત સેવતા થાઓ. એકાંતમાં ભગવાનનું સ્મરણ-ચિતન કરે. સારાં પુસ્તક વાંચે. ભૂતકાળનાં સુખદ સ્મરણે, જીવનયાત્રા, સારી ઘડીઓ, ભક્તિ, પ્રસંગે ઈત્યાદિ યાદ કરે. એ પ્રસંગે સાથે વાત કરો, એમાં રમે, મસ્ત બની જાઓ. તે તમને જરૂર આનંદ આવશે, સુખ મળશે. -
પણ યાદ રાખજે. યાદ કરે ત્યારે ભૂતકાળની સારી જ વાતે યાદ કરજે. કટ પ્રસંગે યાદ ન કરતા. એ તો ભૂલી જ જવા. આત્મકલ્યાણના સારા દિવસોમાં સુકૃત્યના જ વિચાર કરવા, નહિતર સુખને બદલે દુઃખ મળે. મનને ઉદ્વેગ થાય ને ચિત્તતંત્ર અસ્વસ્થ થઈ જાય.
ઘણને એવી કુટેવ હોય કે સારા પ્રસંગે જ ખરાબ વાત યાદ કરે. ઘેર લગ્નનો પ્રસંગ હોય, ભાવતાં ભજન તૈયાર થતાં હોય, જાન આવવાની હોય, ઘરનાં બધાં સુંદર વસ્ત્ર–આભૂષણો પહેરી હરતાંફરતાં હોય, મંગળ ગીતો ગવાતાં હોય ત્યારે જ ઘરની અમુક વ્યક્તિ, કેઈ મરી ગયું હોય તેને યાદ કરી રોવા બેસે, આંસુ પાડે, ઓછું આણે ને રંગમાં ભંગ પડે એવું વર્તન કરે. કાં તે ભૂતકાળમાં કોઈએ વહેવારમાં ઓછું–વધું કર્યું હોય એ યાદ કરી એની સાથે લડે, બેચાર સંભળાવે, વાતાવરણ કલુષિત કરે અને કટુતાભર્યું વાતાવરણ સજે. ભૂતકાળની સારી વાતે યાદ કરવાથી મન શાંત થાય છે. એથી આપણને આનંદ આવે છે. આપણું હૃદય પણ ઉદાર બને. કેઈની ભૂલેને આપણે ક્ષમા આપતા
