________________
[ ૪૪ ]
ચાર સાધન
જેમ મેટરમાં સારી બ્રેક હાય, તેા અકસ્માત થતા . અચે છે, તેમ વાણી પર બ્રેક હાવી જોઇએ. ખેલવાનુ ઘણું મન થઇ જાય, ત્યારે એને કહેવું: ઘેાડા સમય માટે તુ ચૂપ થઇ જા.
6
,
આત્માની શક્તિ, આંકડાથી નથી માપી શકાતી. આપણે છદ્મસ્થ છીએ. માણસ-ભૂલને પાત્ર છે, એ ભૂલને સુધારવા માટે વાણીને પવિત્ર રાખે. એના માટે આપણે ત્યાં મારીી, ક્ષમા ને મિચ્છામિ દુક્કડં વપરાય છે.
ઇતિહાસનાં પાનાં વાચતાં કે સાંભળતાં તમે એવું કાંય જાણ્યુ` છે કે મૌનથી કયાંય ઝઘડા થયા હૈાય ? લોકો કહે છે કે મહાભારતનું યુદ્ધ જુગારમાંથી ઊભું થયું, પણ તમને યાદ આપવા માગું છું કે ખેલતા આવડ્યું નહીં, એટલે એ ઊભું થયું !
દુÜધન ઉતાવળથી મહેલમાં પ્રવેશ કરે છે. સામે બારણું છે. એમ કલ્પી, એ અંદર જવા જાય છે, ત્યાં એ કાચ સાથે અથડાઈ પડે છે. જે દરવાજો કલ્પ્યા, એ કાચ હતા. તેમાં ખારણાનું પ્રતિબિંબ હતુ. આમ એ ભ્રમથી અથડાઇ પડે છે.
તે પાછા ફરે છે. દ્રૌપદી, સામેના ઝરૂખામાં ઊભી છે. તે આ બનાવ જોઈને હસી પડે છે, અને વ્યંગમાં કહે છેઃ ‘આંધળાના દીકરા પણ આંધળા જ હોય ને!’
દુર્ગંધનને થાય છે, આ તે। દ્રૌપદી દ્વારા મારું અને મારા વડીલાનું અપમાન થયું! માણસ જીવનભર પેાતાના અપમાનને યાદ રાખે છે. માણસ મરે છે, ત્યારે પણ એ
