________________
[૨૪]
ચાર સાધન માણસ સમાજની લેકકલ્યાણની પ્રવૃત્તિ કરે છે ત્યારે એક મિનિટ પણ સર્વ પ્રથમ પિતાના આત્માને એકાંતમાં લઈ જઈને પૂછે છે કે મારી પ્રવૃત્તિ પાછળ કઈ ભાવના છે? કારણ, આપણે જ આપણું ન્યાયાધીશ બનવાનું છે, તે પછી બીજાના. આપણે આપણા વિચારના સંશોધક થવાનું છે, કિયાન ચેકીદાર બનવાનું છે. એમ કરશું તો જ જાગૃતિ આવવાની.
વ્યાખ્યાન કે સવિચાર તમને પલટાવતાં નથી પણ પલટાવવાના વિચાર આપે છે. જ્ઞાન કે વિદ્યા તમને તારતાં નથી, . પણ તરવાની કળા શિખવાડે છે. તરવાનું તો છેવટ તમારે જ છે.
બુદ્ધિ દ્વારા, સમજણ દ્વારા જીવમાત્ર સાથે મિત્રી કરવાની છે. આપણી આંખ, મિત્રની આંખ જેવી હોવી જોઈએ. મિત્રના દેષ, મિત્ર ન કાઢે તે કણ કાઢશે? મિત્ર તો મા જે હોય તેને મારે તે ય મધુર લાગે. મિત્ર ભૂલ કરે તે આપણું હૈયું બળે. એ સુખી થાય તો આપણે સુખી થઈએ. આવી વિશાળ દ્રષ્ટિ કેળવવા માટે જ સુકૃત વિદ્યાનું મહત્વ છે.
પ્રભુ વીર પાસે એવી અદ્ભુત આંખ હતી. એટલે જ તે પ્રભુએ ઈન્દ્રને કહીને, પિતાના પર આવતા ઉપસર્ગને દૂર કરાવ્યા નહીં કે પોતાને પરેશાન કરનારને શિક્ષા અપાવી નહીં. આવી કરુણાદ્રષ્ટિ હતી, એટલે જ ચંડકૌશિક જે સર્ષ સુધર્યો.
અર્જુનમાળી સાત માનવીની હત્યા કરનારે દુષ્ટ હતે; છતાં ભગવંત પાસે જ્યારે એ ગમે ત્યારે પ્રભુએ એ જ કહ્યું અર્જુન ! તેં તારી ઈદ્રિયને બહેકાવી મૂકી છે. તેનું આ પરિણામ છે! ઈન્દ્રિયેનો અતિ વ્યાપાર, વિનાશ સિવાય બીજું શું સજે? માટે ઇન્દ્રિયને ગોપવી, આત્મવિદ્યા પ્રાપ્ત કર.”
વિદ્યા આમ આવાં સુંદર કાર્યો અથે જ છે.
