________________
ચૈત્યવદન મહાભાષ્ય
खण्डितविराधितानां मूलगुणानां सोत्तरगुणानाम् । उत्तरकरणं क्रियते यथा शकट-रथाङ्ग-गेहानाम् ।।३८४।।
व्याख्याः ‘खण्डितविराधितानां' खण्डिताः- सर्वथा भग्ना, विराधिताः- देशतो भग्ना मूलगुणानां - प्राणातिपातादिविनिवृत्तिरूपाणां सह उत्तरगुणैः- पिण्डविशुद्ध्यादिभिर्वर्तत इति सोत्तरगुणास्तेषामुत्तरकरणं क्रियते, आलोचनादिना पुनः संस्करणमित्यर्थः, दृष्टान्तमाह यथा शकटरथाङ्गगेहानां गन्त्रीचक्रगृहाणामित्यर्थः, तथा च शकटानां खण्डितविराधितानां अक्षावलकादिनोत्तरकरणं क्रियत इति (आवश्यकसूत्रनियुक्तिगाथा-१५०७)
• इयुं छ
જેવી રીતે ભાંગી ગયેલા ગાડામાં પૈડું નાખીને, ભાંગી ગયેલ રથમાં ખીલી લગાડીને અને ભાંગી ગયેલા ઘરમાં થાંભલો મૂકીને (વગેરે રીતે) उत्त२.४२९५ = पुन:सं२४२९॥ ४२१मा मापे छ (= समा२पामा मापे छ) तेवी રીતે ખંડિત અને વિરાધિત ઉત્તરગુણ સહિત મૂલગુણોનું (આલોચન-પ્રાયશ્ચિત્ત माथी) उत्त२.४२९५ = पुनःसं२४२७॥ ४२वामा मापे छ. ति = सर्वथा ભાંગેલું. વિરાધિત = દેશથી ભાંગેલું. પ્રાણાતિપાત વિરમણ વગેરે મૂલગુણો છે. પિંડવિશુદ્ધિ વગેરે ઉત્તરગુણો છે. (૩૮૪) ... पावं छिंदइ जम्हा, पायच्छित्तं तु भन्नइ तम्हा ।
पाएण वा वि चित्तं, सोहयइ तेण पच्छित्तं ॥३८५॥ पापं छिद्यते यस्मात् प्रायश्चित्तं तु भण्यते तस्मात् । प्रायेण वापि चित्तं शोधयति तेन प्रायश्चित्तम् ।।३८५।।
अधुना 'पायचित्तकरणेने' ति सूत्रावयवं व्याचिख्यासुराह 'पावं' गाहा– व्याख्या - पावं-कर्मोच्यते तत् पापं छिनत्ति यस्मात् कारणात् प्राकृतशैल्या 'पायच्छित्तं ति भण्यते, तेन कारणेन संस्कृते तु पापं छिनत्तीति पापच्छिदुच्यते, प्रायसो वा चित्तं-जीवं शोधयति-कर्ममलिनं विमलीकरोति तेन कारणेन प्रायचित्तमुच्यते, प्रायो वा-बाहुल्येन चित्तं स्वेन स्वरूपेण अस्मिन् सतीति प्रायचित्तं, प्रायोग्रहणं संवरादेरपि तथाविधचित्तसद्भावादिति गाथार्थः (आवश्यकसूनियुक्तिगाथा – १५०८)
૧૭૧