________________
ચૈત્યવદન મહાભાષ્ય
'धम्मवरचाउरंताइचक्कवट्टीणमेस खलु अत्थो । इह चाउरंतसद्दो, भारहवासम्मि नायवो ॥३४०॥ धर्मवरचातुरन्तादिचक्रवर्तिनामेष खल्वर्थः । इह चातुरन्तशब्दो भारतवर्षे ज्ञातव्यः ।।३४०।। उत्तरओ हिमवंतो, पुवावरदाहिणा तओ अंता । लवणसमुदं पत्ता, तो भरहं चाउरंतमिणं ॥३४१॥ उत्तरतो हिमवान् पूर्वापरदक्षिणास्ततोऽन्ताः । लवणसमुद्रं प्राप्तास्ततो भरतं चातुरन्तमिदम् ।।३४१।।
धम्मवरचाउरंताइचक्कवट्टीणं मे ५४नो अर्थ ॥ – चातुरन्त એટલે ચાર અંત અહીં ચાતુરન્ત શબ્દ ભરત ક્ષેત્ર સંબંધી જાણવો, અર્થાત્ ભરત ક્ષેત્રના ચાર અંતો જાણવા. ભરતક્ષેત્રનો એક અંત ઉત્તરમાં હિમવાન પર્વત આગળ આવે છે. ભરતના ત્રણ અંત પૂર્વ-પશ્ચિમ-દક્ષિણ દિશામાં લવણસમુદ્ર આગળ भाव ७. माथा.२॥ यातुरंत (= २.२२५त.) भरतक्षेत्र छ. (3४०-३४१)
एयस्स य भरहाई, अहिवइणो चक्कवट्टिणो हुँति । धम्मवरचाउरंते, तित्थयरा चक्कवट्टिसमा ॥३४२॥ • एतस्य च भरतादेरधिपतयश्चक्रवर्त्तिनो भवन्ति । धर्मवरचातुरन्ते तीर्थकराश्चक्रवर्तिसमाः ।।३४२।।
આ ચાતુરતના ભરત વગેરે ચક્રવર્તીઓ અધિપતિ થાય છે. ધર્મરૂપી શ્રેષ્ઠ ચાતુરંતની અપેક્ષાએ તીર્થકરો ચક્રવર્તી તુલ્ય છે.
विशेषार्थ:-धर्म या२तिनो अंत डोपाथी. यातुरंत छ. सेवा રીતે ભરતક્ષેત્ર સંબંધી ચાતુરતના અધિપતિ ચક્રવર્તીઓ છે, તેવી રીતે ધર્મરૂપી શ્રેષ્ઠ ચાતુરતના અધિપતિ તીર્થકરો છે. માટે તીર્થકરો ચક્રવર્તી તુલ્ય છે. (૩૪૨)
अहवा चउदिसिधारं, चउरंतं चक्कमेव निद्दिटुं । दाण-तव-सील-भावणचउधारं धम्मचक्कमिणं ॥३४३॥
૧૫૩
