________________
શિષ્ય થઈ જાઉં. પરંતુ તે અશક્ય છે. આથી ફક્ત આવા પ્રચારથી તમે ભરમાઓ નહિ, નહિ તો ધર્મનું મૂળ તત્ત્વ નહિ પામી શકો. ધર્મ કરનાર કોઈ વ્યક્તિને પ્રકૃતિદોષથી ગુસ્સો આવ્યો, તો તમે એમ કહેશો કે આટલો ધર્મ કરે ને તેનાથી ગુસ્સો કરાય? અર્થાત્ તેણે ધર્મ કર્યો તે ભૂલ કરી છે ? ધર્મ ન કરનારને ગુસ્સો. કરવાનું licence(પરવાનો) અને ધર્મ કરનારે ફરજિયાત સહન જ કરવાનું એવું ધોરણ ધર્મ પ્રત્યેનો પૂર્વગ્રહ સૂચવે છે. ગુસ્સો સારી વસ્તુ છે એમ અમે નથી કહેતા, પરંતુ ધર્મ કરનાર ગુસ્સો ન જ કરી શકે એવો એકાંતે નિયમ પ્રાથમિક ધર્મ કરનાર, માટે શક્ય નથી. ધર્મીના અવગુણ પ્રત્યે વિવેકીનો અભિગમ:
સભા :- અમે તો એમ માનીએ છીએ કે ધર્મીને ધર્મ મનમાં ઊતર્યો નથી, તેથી ગુસ્સો કરે છે.
સાહેબજી :- આવું બોલવું પણ યોગ્ય નથી. સમકિતની સડસઠ બોલની સઝાયમાં ત્રીજી ઢાળમાં લખ્યું છે કે ,
ભગતિ બાહ્ય પ્રતિપત્તિથીજી, હૃદયપ્રેમ બહુમાન
ગુણથુતિ અવગુણ ઢાંકવાજી, આશાતનની હાણ. વિવેક પામેલો આત્મા, બીજા આરાધક આત્માના લાખ દોષ ગળી જાય; જેમ કે ગુસ્સો, અપ્રામાણિકતા, વક્રતા, સ્વાર્થવૃત્તિ વગેરે ઘણા દોષો હોય, તો પણ તે દોષોને મહત્ત્વન આપે, પરંતુ તેના ધર્મ આરાધનાના ગુણની પ્રશંસા કરે. કોઈ ધર્મ કે ધર્મીની નિંદા કરે ત્યારે તમારામાં ધર્મની વકીલાત કરવાની તૈયારી અને ત્રેવડ જોઈએ. સમકિતી આત્મા ધર્મી જીવોના દોષોને ઢાંકે છે, પોતે તો બોલે નહિ પણ બીજા નિંદારૂપે બોલે તો પણ સામે બચાવ કરે. તમારો ધર્મધર્માત્માઓના અવગુણોનો બચાવ કરવાનો છે. તેમના ધજાગરા ન કરાય. કોઈ ધર્મ પર કટાક્ષ કરે ને તમે તે વખતે અટકાવવાની શક્તિ હોવા છતાં મૌનપણે એમ ને એમ ઊભા રહો તો પણ તમને અવશ્ય પાપ લાગે. દેવ-ગુરુ-ધર્મની નિંદા સાંભળી તમે કોઈ પ્રતિકાર ન કરો તો તે પણ એક આશાતના છે. તે વખતે તમારું સમકિત મલીન થાય અને ન હોય તો આવે નહિ. સાચા આરાધક જીવના ગમે તેટલા દોષ હોય તો પણ તેની નિંદા ન કરાય, ને બીજા કરનારાને અટકાવી ન શકો તો પણ સમર્થન તો નહિ જ આપવાનું સમકિતીને ગુણોનો દઢ રાગ હોય છે અને દોષ પ્રત્યે દ્વેષ હોય છે.
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૨૫૬