________________
જ નહીં, પણ પરિણતિ માંગે છે. તેથી શરીરને કોઈ સળગાવે તો આત્માને કાંઈ જ અસર ન થાય. જેમ થાંભલો તમારાથી જુદો છે, તેથી તેને કોઈ ખીલી ઠોકે તો તમને કાંઈ દુઃખ ન થાય, અથવા રોડ પર કોઈ મકાન હોય અને તે સળગે તો તમને કાંઈ ન થાય, તેમ હું અને આ પુદ્ગલરૂપ શરીર જુદા છીએ, તેથી શરીર પર કાંઈ થાય તો ચેતન એવા મને રાગ-દ્વેષરૂપ કોઈ અસર ન થાય.
નિશ્ચયનયની સમકિત માટેની વ્યાખ્યા ખૂબ કડક છે. પણ જડ અને ચેતન વચ્ચેનો ભેદ વાસ્તવિક જાણ્યો એટલે જીવમાંવિવેક આવ્યો, અર્થાત્ વ્યવહારનયથી સમકિત આવ્યું. જો કે તમને તો વ્યવહારનયની વ્યાખ્યા પણ અઘરી લાગશે. તમને સમકિતી જીવની માત્ર વિચારસરણી જણાવીએ તો પણ બેહૂદી લાગે. સમકિતી જીવના અધ્યવસાયમાં વિચારસરણી કેવી હોય તેનો એક દાખલો આપું. સમકિતીની વિચારસરણી માટે ચણક શ્રાવકનું દષ્ટાંત:
ચાણક્યના બાપનું નામ ચણક હતું. તે જાતિથી બ્રાહ્મણ છે, પરંતુ મહાત્માઓના પરિચયથી સમ્યગ્દષ્ટિ શ્રાવક બનેલ છે, જીવનમાં બાર વ્રત પાળે છે. વર્ણી મધ્યમવર્ગસ્ટે સુખી સાસ છે, વડન્ટ બીજા અe આચાર-વિચાર વળે છે. તેનું ઘર મોટું હોવાથી મહાત્માઓને ચોમાસામાં ભક્તિથી ઉતારો આપ્યો છે. 'તે સમયમાં જ તેના ઘરે ચાણક્યનો જન્મ થયો. આ બાળક બહુ જ પુણ્યશાળી હોવાથી જન્મ વખતે જ તેનાં લક્ષણો વિશેષ છે, મુખ્ય નવીનતા એ છે કે આ બાળક ૩ર દાંત સાથે જન્મ્યો છે. આ આશ્ચર્યકારક બનાવથી તેના બાપને પણ બહુ જ નવાઇ લાગવાથી મહાત્માને જઈને બાળકની આ વિશેષતાનું ભાવિ ફળ પૂછે છે. મહાત્મા પણ આ જીવ પાત્ર હોવાથી ચણકને તેનું ફળ બતાવે છે કે આ પુત્ર સામાન્ય કુળમાં જન્મ્યો હોવા છતાં ભવિષ્યમાં મહાસત્તાધીશ રાજા થશે. આવું ફળ જો તમે તમારા પુત્ર માટે સાંભળો તો તમને શું અસર થાય? કૂદવા જ માંડો ને? સમ્યગ્દષ્ટિ બાપની વિચારસરણી કેવી હોય તેનું આ ઉદાહરણ છે. ચણકને બાપ તરીકે વિચાર આવ્યો કે જો આ મારો પુત્ર રાજરાજેશ્વર થશે તો તેના આત્માનું ભાવિ શું? કારણ કે તે શાસ્ત્રવચન જાણતો હતો કે “રાજેશ્વરી તે નરકેશ્વરી” રાજાઓ મરીને પ્રાય: નરકમાં જ જાય; કારણ કે મહાઆરંભ-મહાપરિગ્રહ આદિ દોષો સત્તા સાથે સંકળાયેલા જ હોય છે. ચોથા આરામાં પણ સત્તાધીશો નરકે
wwwwwwwwww www
-
--
--
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા
૨૨૦