________________
સાહેબજી:- ના, પણ જે પુણ્યથી વૈરાગ્ય ને વિવેકને પામવાની સામગ્રી મળે, આ ભવમાં કે પરભવમાં એ સામગ્રીને પામવાના સંયોગો ઊભા થાય તેવું પુણ્ય બંધાય, તેના માટે પ્રયત્નો કરવાના કે જેનાથી વૈરાગ્ય અને વિવેક પેદા કરવાનું બેકગ્રાઉન્ડ તૈયાર થાય. પણ પુણ્ય બાંધતાં ગાઢ સંસારરસિકતા હશે તો બરબાદ જ થઈ જશો ને સંસારચક્રની બહાર નહિ નીકળી શકો. તેથી જ, તીર્થકરોએ બતાવેલો ધર્મ કરતાં સંસારનો રસ ઘટાડવો જોઈએ. રાગ-દ્વેષ-કષાયોમાં પીડાનું સંવેદન - વીતરાગતાનું મૂળ :
પૂજાની ક્રિયા કરતાં પુણ્યનો બંધ પાડવો સહેલો છે, પણ પુણ્યના અનુબંધને પાડવા તો વીતરાગને ખરા રાગથી ભર્જવા પડે અને તે વૈરાગ્ય વગર થાય નહિ. તે વીતરાગને ગુણથી ઓળખ્યા વગર શક્ય જ નથી. - આખું જગત વિષય-કપાયોથી ખદબદે છે. આ સંસારમાં કોઈ વીતરાગી નથી. રાગ-દ્વેષથી ઘેરાયેલા જગતમાં વીતરાગતા એ અનોખી ચીજ છે. જે વિકારોથી આપણે ખદબદીએ છીએ તે વિકારો જ આપણને દુઃખ આપે છે. જો તમે આ વિષયકષાયોથી થાક્યા હો તો જ ભગવાન પાસે જઈ નિર્વિકારી મન કેળવવાની સાચી ઇચ્છા થાય. આત્માના દુઃખથી બેચેન થઈને અહીં પ્રભુ પાસે આવવાનું છે, નહિ કે સંસારનાં દુઃખ રડવા. તમને શરીરનાં દુઃખ સાલે છે, પણ કામ-ક્રોધ આદિના વિકારોથી ત્રાસી જઈને છૂટકારો મેળવવા ભગવાન પાસે જવાની ઇચ્છા થતી નથી. વિકારોમાં દુઃખનો અનુભવ થાય છે કે મજા આવે છે? સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માને સંસારમાં રહેવા છતાં પણ એકે પાપમાં મજા નથી આવતી. બધા જ કષાયોમાં - તેને પીડાનો અનુભવ થાય છે.
સભા:- સમ્યગ્દષ્ટિને સંસારમાં અકળામણ થાય ? 'સાહેબજી:-હા, ચોક્કસ થાય. તેથી જ કહ્યું છે કે તેના જેવો દુઃખી આ સંસારમાં કોઈ નથી. તમને પાપના ફળમાં દુઃખ લાગે છે કે પાપમાં દુઃખ લાગે છે? ચીંટિયો પણે ત્યારે દુઃખ થાય, પણ ક્રોધ પ્રગટે ત્યારે દુઃખ થાય ખરું?
સભા:- તેમાં દુઃખ દેખાતું નથી. • સાહેબજી:- આ દુનિયામાં કોઈ માણસ એવો ખરો કે જેણે નજરે દુઃખ જોયું હોય? સુખ-દુ:ખ એ નજરે જોવાની વસ્તુ નથી પણ અનુભવવાની વસ્તુ છે.
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૨૧૯