________________
રીતે એકીસાથે પાપબંધ થાય છે. પૈસાનો જ્યારે વિચાર કરો ત્યારે જ પાપ લાગે તેવું નથી. અત્યારે દુનિયામાં કેટલીય ખાવાની વાનગીઓ પડેલી છે. તેમાં તમને અમુક ભાવે, અમુક ન ભાવે. આમ, ખાવાની વાનગીઓ વિશેના રાગ-દ્વેષ તો ચોવીસે કલાક પડેલા છે. એટલે જ ભાવતી વસ્તુઓ જોતાં મોંમાં પાણી આવી જાય છે અને અણગમતી વસ્તુઓ જોતાં મોટું બગડી જાય છે. બધી જ ભાવતી-અણભાવતી વસ્તુઓના ખાવાના વિચાર કાંઈ આખો દિવસ તમે કરી શકવાના નથી, પણ અંદર રાગ-દ્વેષ પડેલા હોવાથી પ્રતિક્ષણ તેના નિમિત્તે કર્મ બંધાયા કરે છે. તમે અહીંયાં શાંત બેઠા છો તો પણ તમને પ્રતિક્ષણ સાતેય કર્મોનો બંધ થાય છે, તેમ આપણો કર્મવાદ કહે છે, જ્યારે આયુષ્યકર્મ તો જીવનમાં એક જ વાર બંધાય છે. કર્મના જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, મોહનીય, અંતરાય વગેરે મૂળ આઠ ભેદ કહ્યા છે, પણ તેના પેટાભેદ પાડીએ તો સેંકડો થાય; અને એના પણ પેટા ભેદ પાડીએ તો અસંખ્ય થાય. અને આમાંથી ઘણાં બધાં કર્મો તમને પ્રતિક્ષણ બંધાઈ રહ્યાં છે.
તમે કહેશો કે સાહેબ, અમે અહીં ડાહ્યાડમરા થઈ શાંત બેઠા છીએ તે છતાં અમને સજા થાય, આવું કઈ રીતે બને ?
તેનું કારણ એ છે કે અત્યારે તમારા મનમાં સઁસારી અશુભ ભાવો સુષુપ્ત રીતે પડ્યા છે, નિમિત્ત નથી મળ્યું માટે પ્રગટ નથી થયા. નિમિત્ત ન મળે તો ક્રોધ બહાર ન આવે એટલે કર્મબંધ ન થાય તેવું નથી. દા.ત. તમે અંગારા સળગાવો ને પછી તેના પર ઢાંકણ મૂકો તો ઉપર રાખ વળી જાય. એટલે બહારથી અગ્નિ ઠરી ગયો છે તેમ લાગે, પણ અંદર તો ગરમાવો રહેવાનો જ. અંદર હાથ નાંખો તો હાથ દાઝી જાય. તેવી જ રીતે આત્માની અંદર બધા કષાયોના પરિણામ’પડ્યા છે, માટે બંધ ચાલુ છે; પછી ભલે તે પરિણામો સુષુપ્ત હોય. પ્રકૃતિમાં પડેલા ભાવોનો પલટો ન લાવો ત્યાં સુધી કર્મબંધમાં આમૂલ ફેરફાર નહિ કરી શકો. તીર્થંકર ભગવંતોની ખૂબી એ છે કે તમારા મનમાં ખૂણેખાંચરે પણ રહેલા શુભ-અશુભભાવોની નોંધ કર્મબંધમાં બતાવી છે.
શુભભાવ કે શુભક્રિયા હોય ત્યારે એકલું પુણ્ય જ બંધાય એવું નથી, સાથે તે જ વખતે બીજા અશુભભાવો હોય તો પાપ પણ બંધાય છે. પુણિયાશ્રાવકને પણ પૂજા કરતાં અવિરતિ નિમિત્તક આખી દુનિયાનું પાપ લાગે છે. આવો ઉત્તમ શ્રાવક હોવા છતાં તેના જેવાને પણ પૂજા વખતેય પાપબંધ ચાલુ છે.
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૨૧૪