________________
તરીકે મેનકા ગાંધીનો દાખલો લઇએ. મેનકા ગાંધી એક સારી વ્યક્તિ છે. તેનું જીવન પણ આશ્ચર્યકારક છે. તમે બધા તો જૈનધર્મમાં જન્મ્યા હોવાથી ગળથૂથીથી જૈનત્વના સંસ્કાર છે, તથા બાપદાદાના વખતથી અહિંસક જીવન જીવતા આવ્યા . છો, તેથી અહિંસક જીવન તમારે માટે સુગમ છે, પશુ-પંખી વગેરેને ન મારવાની તમારે ત્યાં પરંપરા જ છે. જ્યારે આ સ્ત્રી તો પંજાબી કુટુંબમાં જન્મી છે. તેથી તેના કુટુંબમાં માંસ ખાવું સામાન્ય છે. જ્યારે તેનાં લગ્ન સંજય ગાંધી સાથે થયાં, ત્યારે તેની જિંદગીમાં પણ નોનવેજ વગેરે બધું ચાલુ હતું. નહેરુ પોતે પણ માંસાહારી હતા. છતાં આ સ્ત્રીની પ્રકૃતિમાં કોમળતાને કારણે મોટી હિંસાની વાત આવે ત્યારે
તે
અચૂક વિરોધ કરે. અહિંસા પર લેખો લખે, ચળવળો કરે, ચળવળો કરનારને ટેકો પણ આપે. સંજય ગાંધી જયારે આડકતરી રીતે સત્તાનાં સૂત્રોની નજીક હતો, ત્યારે મેનકા ગાંધીએ તેની વગ હોવાના કારણે જીવદયાનાં કામો કરવાનું સૂચન . કરેલું. ત્યારે સંજય ગાંધીએ તેને ગુસ્સામાં કહ્યું કે પોતે માંસાહાર કરીને જીવદયાની વાતો કરવાનો શું મતલબ છે ? પ્રાણીદયા કરવી હોય તો તું જ પહેલાં માંસ છોડ. ત્યારે આ સ્ત્રીને તેની વાત સાચી લાગવાથી ત્યાં ને ત્યાં આજીવન માંસાહાર કરવાનું છોડી દીધું. તેનામાં કોઇપણ જીવને મરતો કે દુઃખી થતો ન જોવાય તેવી દયાભાવનાં છે. કીડીને પણ મરતી જુએ તો તેને હૃદયમાં અસર થતી હતી. તેથી જ તેણે દિલ્હીમાં એક સંસ્થા ઊભી કરી છે. આ સંસ્થામાં દિલ્હીમાં ક્યાંયથી પણ ફોન આવે કે શેરીમાં કૂતરું માંદું છે, તો આ સંસ્થા તરત જ તેનો ઉપચાર કરાવે. તેના જીવનમાં આવી દયાની પ્રવૃત્તિ હોવા છતાં ધર્મદષ્ટિએ આત્મા-પરમાત્મા માનતી હોય કે નહિ તે પણ એક પ્રશ્ન છે. દેવ-ગુરુ-ધર્મ સાથે પણ બહુ લેવાદેવા ન હોય. વળી સંસારના ભોગવિલાસને પણ સારા માને. બધાં પાપને પાપ પણ માનવા તૈયાર ન થાય. અત્યારે માનવતા આદિનાં અનેક સત્કાર્યો કરનારા એવું માનસ પણ ધરાવતા હોય છે કે અમારે મોક્ષ જોઈતો નથી. મોક્ષમાં જવાનો અમને કોઈ રસ નથી. અધ્યાત્મની વાતો પણ તેમને નિરુપયોગી લાગે. આવા સજ્જનમાં પણ જે આ દયા, પરોપકારવૃત્તિ આદિ સદ્ગુણો છે તે પુણ્ય બંધાવે, છતાં તેને પાપની રસ-રુચિ હોવાથી અનુબંધ તો પાપનો જ પડે. આ શુભપ્રવૃત્તિથી પુણ્ય પાપાનુબંધી જ બંધાય.
આજે ઘણા ડૉકટરો, વૈજ્ઞાનિકો કે વકીલોmissionary work કરે છે, તેમને જઈને પૂછો કે સંસાર કેવો ? ઇન્દ્રિયોના ભોગવિલાસ કેવા ? પાપ કેવું ? પાપની પ્રવૃત્તિ કેવી ? તો જવાબ નકારાત્મક આવશે. તમે કદાચ નાના નાના પાપને પાપ
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૨૦૪