________________
ત્યારે ફરી પ્રભુ મૌન રહ્યા છે. સ્કંદકાચાર્યને મનમાં ૫૦૦ શિષ્યોના હિતનો ઉલ્લાસ છે, તેથી જવા નીકળે છે.
બહેન-બનેવી પણ તે બાજુ જાહોજલાલીપૂર્વક સામૈયું લઈને વંદન કરવા આવે છે. ધર્મની દેશનાઓ પણ થાય છે. પરંતુ ત્યાંનો મંત્રી પાલક' નામે છે, જેને પૂર્વના પ્રસંગથી તેમની સાથે વેર છે. પોતાની અયોગ્યતાના કારણે સ્કંદકાચાર્ય ઉપર તેને તેષ ગાઢ બનેલો છે; તેથી તક મળતાં રાજાના કાન ભંભેરી દંડની સત્તા હાથમાં લઈ મુનિને મારવાનું નક્કી કર્યું છે. આ દૃષ્ટાંતનો મર્મ વિચારજો. પાલક મંત્રી તેમના એક એક શિષ્યને તેમની જ સામે ઘાણીમાં પીલે છે. લોહી-માંસના ફવારા ઊડે છે ને હાડકાં તડ તડ તૂટે છે. પરંતુ આચાર્ય ઠરેલ છે, શાસ્ત્રનો મહાબોધ પામેલા છે, તેથી એકે-એક વિનયી શિષ્યને બોધ પમાડે છે ને સમજાવે છે કે “કખપાવવાનો આવો અવસર આવ્યો છે. પરમાત્મા જેવાએ પણ કેવલજ્ઞાન પામતાં પહેલાં કેવાં કરે સહન કર્યા છે ! તેને યાદ કરીને ધીર બનજો.” તેથી શિષ્યો પણ પિલાઈ પિલાઈને શુભધ્યાનપૂર્વક કેવલજ્ઞાન પામી મોક્ષે ગયા. ફક્ત હવે છેલ્લા એક બાળમુનિ બાકી છે, જે કુમળી કળી જેવા છે. અત્યાર સુધી હૈયાની કોર જેવા સર્વ શિષ્યોને આવા કપરા સમયે હિંમત અપાવી સમાધિથી મોત અપાવ્યું છે, તે આચાર્ય ભગવંતની અતિશય ધીરતા અને ગુણવત્તા બતાવે છે. પરંતુ અહીં આ કુમળા બાળમુનિ માટે આચાર્ય પેલા પાલકમંત્રીને કહે છે કે આ બાલમુનિને પીલતાં પહેલાં મને ઘાણીમાં પીલી દો, કારણ હું તેમને નજર સામે મરતા નહિ જોઈ શકું.” ત્યારે પેલા અનાડી અને અભવ્ય એવા પાલકે કહ્યું કે “મારે તો તમને વધારે દુઃખ જ આપવું છે. તેથી પહેલાં હું આ બાલમુનિને જ તમારી સામે પોલીશ.”' '
અહીં ભૂલ આચાર્યની છે કે, એમને એવો વિચાર આવ્યો કે મારી ગેરહાજરીમાં આ બાલમુનિને સમાધિ કોણ અપાવશે? કર્મના ઉદયથી એમને ઊંધો વિકલ્પ સૂઝયો. પાલક પણ અનાડી, ઝેરીલો ને અભવ્યનો જીવ હોવાથી તેમની સામે જ બાળમુનિને કઠોરતાથી પીલે છે. ત્યારે આચાર્ય તે બાલમુનિને પણ સુંદર નિર્માણ કરાવે છે અને તે બાલમુનિ પણ કેવળજ્ઞાન પામીને મોક્ષે જાય છે. પણ આ દશ્ય જોઈને આચાર્યના ભાવ બદલાઈ ગયા છે. તેઓ પોતાના ૪૯૯ શિષ્યોને પીલ્યા ત્યારે કાંઈ બોલ્યા નથી, પરંતુ બાલમુનિ માટેની પોતાની નાની વાત પણ પાલકે માની નહિ, તેથી તેના આવા અતિ ક્રૂર વ્યવહારને જોઈને તેમને મનમાં દ્વેષ આવી ગયો કે, આ રાજા ને અહીંની પ્રજા પણ કેવી કે આવા સંતો સાથેના દુષ્ટ વ્યવહારને પણ ચલાવે
૬૦૪
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”