________________
તમને જ્યારે જ્યારે ભૂખ લાગે ત્યારે ભર્યો ભાણે ખાઓ, ને મહેમાન આવે ત્યારે જ વિચારો કે આમને જમાડવામાં ઘણી જ હિંસા છે, મારે શું કામ વગર મફતનું પાપ કરવું? એવી જ રીતે શરબત પીતા હો અને કોઈ તરસ્યો આવે તો તેને પાણીનો એક ગ્લાસ પિવડાવતાં એમ ન જ વિચારાય કે પાણીના એક ટીપામાં અસંખ્ય જીવોની હિંસા થશે. આવું વિચારો તો કેટલું વાજબી કહેવાય ? તમને પરોપકાર કરતાં જ હિંસાના વિચારો આવે છે અથવા ધર્મ કરતી વખતે જ હિંસા દેખાય છે, ને જીવો મરી રહ્યા છે એવો વિચાર આવે છે, પરંતુ આવું વિચારનારાનું સમકિત નાશ પામે છે અને જો ન આવ્યું હોય તો ભવાંતરમાં પણ પામવું દુર્લભ થાય છે, ઉપરાંત મિથ્યાત્વમોહનીય આદિ ભયંકર કર્મો બંધાય છે.
પોતાને નહાવા જ્યારે આખી ડોલ પાણી જોઈતું હોય અને ભગવાનનો પ્રક્ષાલ કરતાં જ એક પાણીના ટીપામાં અસંખ્ય જીવોની દયાનો વિચાર આવે તે વાજબી નથી. દયાના નામથી જેને અહીંયાં જ કરકસર સૂઝે છે તેવા જીવો બોધિબીજ કે સમકિત પામી શકતા જ નથી. આવા અવિવેકી ને સ્વાર્થી જીવ બોધિબીજને હણે છે. સારાંશ એ છે કે આત્મકલ્યાણના માર્ગમાં પણ ભૂમિકાનુસારે પરોપકાર-દયાભક્તિ આદિમાં હિંસા કરવી જ પડે છે.
સંસારમાં પણ પૈસા કમાવા હોય તો ધંધો કે નોકરી જોઈએ. ધંધા માટે પૈસાની મૂડી ને નોકરી માટે ડીગ્રીની મૂડી જોઈશે. વળી આ ડીગ્રી મેળવવા પણ પૈસા તો ખર્ચેલા જ છે. તેથી જ સમાજમાં ગરીબ કરતાં શ્રીમંત વધારે કમાઈ શકે છે. ધન કમાવા માટે ધન ખર્ચવાની ત્રેવડ હોય તો જ તે માણસ વધારે કમાઈ શકે છે. અહીં કમાવા માટે જે પૈસો ખર્ચો છો તે ખર્ચને જ તમે વધારે કમાવાનું સાધન સમજો છો. આવી જ રીતે અહિંસામય ધર્મને પામવા પહેલાં કમાણીમાં સાધનભૂત ખર્ચરૂપે થોડી હિંસાવાળો ધર્મ આચરવો પડશે. આ થોડી હિંસા પણ ગમે તે કરવાની નથી, પરંતુ જે હિંસા તમે સંસારમાં રોજિંદી કરતા હો, તેવી હિંસા દ્વારા થતો ધર્મ આચરવાનો છે. સામાયિકમાં દીવો-આરતી-પૂજા કરો તો દોષ લાગે. આમ તો પ્રભુની આરતી ઉતારવી એ ઉત્તમ કામ છે, છતાં પણ સામાયિકમાં ઉતારવાની ના પાડી. - કારણ તમે સામાયિક ઉચ્ચારતી વખતે અગ્નિકાયના જીવોની હિંસાનો પણ ત્યાગ કર્યો છે, માટે સામાયિકમાં ભક્તિ નિમિત્તક પણ આ હિંસા કરવાની નથી. તમે જેટલું પાપ છોડતા જાઓ તેટલો ઉત્તમ અહિંસામય ધર્મ જ અમે બતાવીએ છીએ. ભગવાનને હિંસા કરાવવાનો કોઈ શોખ નથી, પરંતુ તમે જે હિંસામાં બેઠા છો તે
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૨