________________
પ્રશ્ન - ૪ નામને ચતુથીવિભક્તિ ક્યારે થાય ?
ઉત્તર - ૪ (૧) માટે-વાતે-સારુ-કાજે એવા અર્થમાં વર્તતાં નામને ચતુર્થીવિભક્તિ લાગે. વાત્સંખ્યઃ પુ નિ - બાળકો માટે પુસ્તકો...
વીતામ્યઃ મનહૂારા: – બાલિકાઓ માટે આભૂષણો
છતાય હિમ્ – કુંડલ માટે સોનું
(૨) સંપ્રદાનને ચતુર્થી વિભક્તિ લાગે (જેને આપવું હોય તેને સંપ્રદાન કહેવાય..) વાવો ધનં યેચ્છત – તે ગરીબોને ધન આપે છે.
| (૩) કર્મ અથવા ક્રિયા દ્વારા જેની સાથે સંબંધ કરવામાં આવે. તેને (સંપ્રદાનને) ચતુર્થી વિભક્તિ લાગે. શિષ્યા થી થતિ રેવેગો નમતિ |
(૪) નમ, સ્વસ્તિ, સ્વાહા શબ્દનાં યોગમાં ચતુર્થી વિભક્તિ થાય છે. શ્રીનિનાય નમઃ | શ્રીય સ્વતિ | રૂાય વાદા |
(૫) પૃદ્ ધાતુનાં કર્મને ચતુર્થીવિભક્તિ વિકલ્પ લાગે છે. પુષ્પષ્યઃ स्पृहयति ।
(૬) ક્રોધ - દ્રોહ - ઈર્ષ્યા - અસૂયા અર્થવાળા ધાતુનાં યોગમાં જેના ઉપર ક્રોધાદિ થતાં હોય તેને ચતુર્થીવિભક્તિ થાય છે. મિત્રીય થ્થતિ, વીતીય સુક્ષ્યતિ, છત્રાર્થતિ વિ.
(૭) “ગમવું અર્થવાળા ધાતુનાં યોગમાં. જેને ગમતું હોય એને ચતુર્થીવિભક્તિ થાય છે. માણ્ય: સ્વાધ્યાયો વતે – સાધ્વીજીઓને સ્વાધ્યાય ગમે છે.
પ્રશ્ન - ૫ નામને પંચમીવિભક્તિ ક્યારે લાગે ?
ઉત્તર - ૫ (૧) પંચમીવિભક્તિ અપાદાન (જેનાથી છુટું પડવાનું હોય)ને લાગે. વૃક્ષાત્પ પતતિ | મત્તાત્ સુવાસ માચ્છીત |
(૨) વિના અવ્યય સાથે જોડાયેલ નામને પંચમી વિભક્તિ લાગે उद्यमाद् विना कार्यं न सिध्यति ।
(૩) સ્ત્રીલિંગ સિવાયનાં ગુણવાચક શબ્દોથી પંચમી વિભક્તિ થાય. જ્ઞાનાનુત્ત: |
૧૦૨
