Page Text
________________
૮૪
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય
(૨) પ્રણિધાનાદિ ભાવધર્મથી યુક્ત ધર્મ તાત્ત્વિક છે. તેવા તાત્ત્વિક ધર્મથી પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બંધાય છે. તે પુણ્ય બે પ્રકારનું હોય છે (અ) નિરવધપુણ્ય (બ) સાવધપુણ્ય.
(અ) નિરવધ પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય :- આ પુણ્ય ઉત્તમ પ્રકારની ધર્મસામગ્રીને પ્રાપ્ત કરાવે છે. તીર્થકરપણાની ઋદ્ધિ તેમજ જંબૂસ્વામી, વજસ્વામી જેવા કોઇ મહાન આચાર્ય આદિની ધર્મપ્રભાવક શક્તિ કે જેમાં સૌભાગ્ય, અમોઘ દેશનાશક્તિ, તપશક્તિ આદિ પ્રભાવક ગુણોના કારણે પ્રભાવિત થઇને અનેક જીવો ધર્મમાર્ગમાં જોડાય છે; આ બધું નિરવઘે પુણ્ય છે. પોતે ધર્મ કરવો હોય કે બીજાને ધર્મ પમાડવો હોય તેના માટે ઘણી ઘણી પુણ્યપ્રકૃતિઓના ઉદયની જરૂર પડે છે. ધર્મના મર્મને સમજી શકાય એવી બુદ્ધિની પટુતા, માર્ગાનુસારી ક્ષયોપશમ, આગમનો અભિનિવેશ, ધર્મમયચિત્ત, આવી આવી ધર્મસામગ્રીની ધર્મ કરવા માટે ઘણી આવશ્યકતા હોય છે. તે ધર્મસામગ્રીને મેળવી આપનાર પુણ્ય નિરવદ્ય પુણ્ય છે. આ નિરવદ્ય પુણ્ય શુદ્ધ ધર્મ કરવાથી બંધાય છે. વિવેક અને તાત્ત્વિક વૈરાગ્યથી કરાયેલો ધર્મ એ શુદ્ધ ધર્મ છે. સંસાર અને સંસારનાં સાધનોમાં હેયબુદ્ધિ અને મોક્ષ ને મોક્ષનાં સાધનોમાં ઉપાદેયબુદ્ધિ એ વિવેક છે.
(બ) સાવધ પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય:- પુણ્યાનુબંધી પુણ્યનો આ બીજો ભેદ છે. તે પણ તાત્ત્વિક ધર્મથી જ બંધાય છે. તે દેવલોકનાં અને મનુષ્યનાં ઊંચા પ્રકારનાં ભોગસુખો પ્રાપ્ત કરાવે છે. તેથી તેટલો કાળ તેને અવિરતિજન્યપ્રમાદનું સેવન કરવું પડે છે. તીર્થકરના જીવોને છેલ્લા ભવમાં વર્ષો સુધી ગૃહસ્થપણામાં રાખનાર આ સાવદ્ય પુષ્ય જ છે.
આ સાવદ્ય પુણ્ય પણ પુણ્યાનુબંધી છે. એટલે સમકિત ગુણને તે બાધ નથી કરતું. તેની હાજરીમાં સમકિત પ્રાપ્ત કરી શકાય છે, ટકાવી શકાય છે; પણ તે ચારિત્રનો બાધ કરે છે, જીવને અવિરતિમાં રાખે છે. માટે નિશ્ચયનય તેને હેય ગણે છે. જ્યારે વ્યવહારનય અમુક કક્ષા સુધી તેને ઉપાદેય ગણે છે. પછી પાછળથી ઊંચી કક્ષામાં ચઢેલા જીવો માટે તે હેય બને છે એમ માને છે. | તીર્થકરના જીવોને નિરવઘ પુણ્ય ઉદયમાં હોય છે ત્યારે સ્વરૂપ હિંસા હોય છે. ગૃહસ્થપણામાં તેમને અવિરતિના કારણે હેતુ હિંસા હોય છે.
સાવદ્ય પુણ્યથી મળતાં ભોગસુખોને જોઈને સમ્યગ્દષ્ટિજીવોને આનંદ નથી થતો. આથી તીર્થકર વગેરે મહાપુરુષોનાં ચરિત્રો સાંભળે ત્યારે તેમની ગૃહસ્થપણાની ઋદ્ધિ આદિ સાંભળીને તેમને હર્ષ નથી થતો પણ તેમની અપૂર્વકોટિની સાધના, ધર્મપ્રભાવકતા
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |