Page Text
________________
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય જ રીતે બ્રાન્તિ ન હોય ત્યાં સૂક્ષ્મબોધ અને પ્રત્યાહાર હોય જ.
(ગા. ૧૫૪):- આ દૃષ્ટિવાળા જીવોનો વૈરાગ્ય જવલંત હોય છે. સંસારની બધી જ ચેષ્ટા તેમને અસુંદર લાગે છે. ચક્રવર્તીની સંસારની ચેષ્ટા પણ તેમને નાનું બાળક ધૂળમાં ક્રીડા કરે (રેતીનાં ઘર બનાવે) તેના જેવી જ લાગે છે. એ રેતીનાં ઘર જેમ નાશવંત છે, પવનનો ઝપાટો લાગતાં જ ભાંગી જવાનાં છે, તેમ ચક્રવર્તીની છ ખંડની ઋદ્ધિ પણ એટલી જ અસ્થિર-નાશવંત છે. ધૂળમાં ક્રીડા કરવાથી બાળકનું શરીર, કપડાં વગેરે ધૂળથી મલિન થાય છે, તેમ સંસારની ચેષ્ટાથી આત્મા, કમરજથી મલિન થાય છે. રેતીનાં ઘર બનાવવામાં બાળકને આનંદ આવે છે કારણકે તે અજ્ઞાન છે. સમજુ અને મોટો બન્યા પછી તેને તેમાં આનંદ નથી આવતો. એમ. સંસારની ચેષ્ટામાં જગતના લોકોને જે આનંદ આવે છે તેમાં તેમની અજ્ઞાનતા અને મૂર્ખાઈ જ કારણ છે. સ્થિરાદષ્ટિવાળા જીવોને ગ્રંથિભેદથી થયેલ સૂક્ષ્મબોધના કારણે તેમાં ભેંશ પણ આનંદ આવતો નથી.
આ પહેલાંની ચોથી દષ્ટિમાં પણ વૈરાગ્ય હતો જ. પણ અજ્ઞાનતાના કારણે સંસારની કોઈ ચેષ્ટા તેમને સારી પણ લાગતી હતી. જ્યારે આ દૃષ્ટિવાળાને તો ચક્રવર્તી અને દેવેન્દ્રોનાં સાંસારિક સુખોવાળી પ્રવૃત્તિ પણ બાળકની ધૂલિક્રીડાની પ્રવૃત્તિ સમાન લાગે છે. . (ગા. ૧૫૬):- તેમને શ્રુતજ્ઞાન સમ્યગૂ પરિણત થયું હોવાથી વૈરાગ્યની સાથેસાથે તેમનો વિવેક પણ જવલંત છે. તે અંતર્મુખી બન્યા છે તેથી પૌગલિક પદાર્થોને તે તત્ત્વદૃષ્ટિથી જ મૂલવે છે. જગતના પદાર્થોને જોઇને બાહ્યદૃષ્ટિવાળા જીવો અંજાઈ જાય છે ત્યારે આ સ્થિરાદષ્ટિવાળા જીવોને તત્ત્વદષ્ટિથી તે બધા પદાર્થો ઝાંઝવાના જળ જેવા, આકાશમાં થતા ગંધર્વનગર જેવા અથવા તો સ્વપ્રની સદશ અસાર લાગે છે. બાહ્ય જગત પ્રત્યેની તેમની સંપૂર્ણ આસ્થા તૂટી ગઈ હોય છે. તે માને છે કે જગતમાં સર્વશ્રેષ્ઠ તત્ત્વ હોય તો તે એક આત્મતત્ત્વ જ છે.
(ગા. ૧૫૭)-જ્ઞાનમય (જ્યોતિર્મય) અમૂર્ત હોવાથી એકમાત્ર આત્મતત્ત્વ જ રોગ અને પીડારહિત છે. તે સિવાયનું બધું જ ઉપાધિમય અને નકામું છે.
પદૂગલમાં પ્રવૃત્તિ એ પરભાવ છે. પરભાવ તે આત્માની વીતરાગતા અને ઉપશમસુખ રોકનાર છે એમ તે જાણે છે. સમ્યગ્દષ્ટિને પુદ્ગલની અસર હોતી નથી એમ નહિ, કર્મના ઉદયે તેને ય પુદ્ગલની અસર હોય છે, પણ તેને તે બરાબર ઓળખે છે કે આ મારો પરભાવ છે, મારા આત્માને અહિતકર છે. નિશ્ચય અને વ્યવહાર શબ્દરૂપે તેણે કદાચ ન સાંભળ્યા હોય છતાં પરિણતિરૂપે તેને તેનું જ્ઞાન અવશ્ય હોય છે. તેને
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |