Page Text
________________
૮૦
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય સુધી પહોંચે તેવી સૂક્ષ્મ અને મર્મવેધી હોય છે. તેની દૃષ્ટિ રત્નપારખુ, સાચા ઝવેરી જેવી હોય છે. તેથી ધર્મની, ગુરુની કે ધર્મક્રિયાની સાચી પરખ તે કરી શકે છે. છેદશુદ્ધિની પરીક્ષામાં ઉત્તીર્ણ ધર્મ જ તેને ફાવે છે. તાપશુદ્ધિની પરીક્ષા કરવાનું જ્ઞાન કદાચ શાસ્ત્રાભ્યાસના અભાવના કારણે તેનામાં ન હોય તો પણ તાપશુદ્ધિનું ફળ તેનામાં હોય છે. અર્થાત નિત્યવાદ કે ક્ષણિકવાદ આદિની સમજ ન હોય તો પણ તેની અભિમુખતા અનેકાન્તવાદ તરફ જ ઢળતી હોય છે. છેદપરીક્ષાથી તે જૈનધર્મ કે અન્યધર્મની કોઈ પણ ધર્મક્રિયામાં રહેલું ઉચિતપણું કે અનુચિતપણું પરખી લે છે. તેની ગુણવર્ધકતા કે દોષવર્ધતાને સમજી શકે છે. સોની જેમ સોનાની પરખ કરી શકે છે, પછી તે સોનું ભલે ગમે તે દેશનું હોય; એમ આ સ્થિરાદષ્ટિવાળો જીવ ધર્મક્રિયાની સાચી પરખ કરી શકે છે, પછી તે ધર્મક્રિયા ભલે ગમે તે ધર્મની હોય.
આ દૃષ્ટિવાળાને સંક્ષેપથી નવતત્ત્વના જ્ઞાનપૂર્વકની રુચિ અવશ્ય હોય છે. હેયઉપાદેયનો, સમિતિ-ગુપ્તિનો સંક્ષેપથી બોધ તેને અવશ્ય હોય છે અને તે બધામાં તેની વિવેકપૂર્વકની જરુચિ હોય છે. કોઈ અન્ય ધર્મમાં રહેલા નૈસર્ગિક સમ્યક્ત પામેલા
જીવને આપણે જુદા-જુદા ધર્મની ક્રિયાઓ બતાવીએ તો તેમાંથી સમિતિ-ગુપ્તિવાળી ક્રિયાઓ તરફ જ તેની રુચિ ઢળશે. સંધ્યાક્રિયા અને પ્રતિક્રમણક્રિયા આ બે ક્રિયા તેને બતાવીએ તો પ્રતિક્રમણની ક્રિયા જ તેને વધુ ગુણવર્ધક લાગશે અને તે તરફ જ તેની રુચિ ઢળશે. આ જ કારણે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ જ શુદ્ધ આચારમાર્ગ દેખાડી શકે છે.
આ દૃષ્ટિવાળા જીવો દર્શન-વંદનાદિ દર્શનાચારની ક્રિયાઓ અભ્રાન્તપણે કરી શકે છે, તેનું કારણ આ સૂક્ષ્મબોધ જ છે. તે ક્રિયાઓ કરતી વખતે જેવા પરિણામો રાખવાના હોય તેવા પરિણામપૂર્વક જ તે ક્રિયાઓ તેઓ કરતા હોય છે.
ચોથી દષ્ટિમાં તત્ત્વદર્શન હતું, પણ આ સૂક્ષ્મ બોધ ન હોવાના કારણે તેમનું તત્ત્વદર્શન બ્રાન્ત હતું. આ પાંચમી દૃષ્ટિમાં ગ્રંથિભેદ થયો હોવાના કારણે સૂક્ષ્મબોધની પ્રાપ્તિ થઈ છે; તેથી અભ્રાન્ત તત્ત્વદર્શન થાય છે.
(૩) પ્રત્યાહાર - આ સ્થિરાદષ્ટિમાં પ્રત્યાહાર નામનું યોગનું પાંચમું અંગ હોય છે. “સ્વવિષયાસંપ્રયોગે સ્વચિત્તસ્વરૂપાનુકારી ચેન્દ્રિયાણાં પ્રત્યાહાર.” પ્રત્યાહાર એટલે ઇન્દ્રિયોનો નિરોધ. “સ્વવિષય એટલે ઇન્દ્રિયોના પોત-પોતાના વિષયો, શબ્દ-રૂપગંધ-રસ-સ્પર્શ આદિ. આ પૌદ્ગલિક વિષયોમાં આ દષ્ટિવાળાને “અસુપ્રયોગ' હોય છે. પણ અહીં સંપ્રયોગ શબ્દના પ્રયોગથી એમ બતાવ્યું છે કે તેમાં તેમને રુચિ હોતી નથી. અર્થાત્ વિષયસુખને તે હેય જ માને છે.
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |