Yogdrushti Samucchay

SR No.: 005870
Original Sutra Author: N/A
Author: Yughbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2001
Total Pages: 160
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 76

થી
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય તમે ઠગાશો નહિ. ..
ચોથી દષ્ટિમાં ઉત્થાનદોષ ગયો છે, પણ તત્ત્વાભાસમાંતત્ત્વની પ્રતીતિરૂપ બ્રાન્તિદોષ પડ્યો છે. તે તેમને સમકિત પામવામાં વિજ્ઞભૂત બને છે. એ ભ્રાન્તિ કુતર્કના કારણે પેદા થયેલી છે. તે કુતર્કને છોડીને ભ્રાન્તિદોષનું કેવી રીતે નિરાકરણ કરવું એ શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે અત્યંત રોચક શૈલીથી સમજાવ્યું છે. વ્યાસમુનિ, પાતંજલઋષિ, તેમજ ગૌતમસ્વામીએ જેમને પ્રતિબોધ કર્યો તે પંદરસો તાપસ, તેમજ તામલી તાપસ, એ ચોથી દષ્ટિમાં રહેલા છે. તેમનું મિથ્યાત્વ અત્યંત મંદ કક્ષાનું હતું, મહાવૈરાગી હતા, જ્ઞાન, ધ્યાન, તપ-ત્યાગ, સંયમ, ઈશ્વર-ઉપાસના આદિ ધર્માનુષ્ઠાનોને શુભ પરિણામપૂર્વક એકચિત્તે કરતા હતા; પણ સૂક્ષ્મબોધ નહિ હોવાથી સૂક્ષ્મ (નાના-નાના) પાપને ઓળખી શક્યા નહિ. ઊલટું તેને ધર્મ માન્યો. આ બ્રાન્તિને કારણે સમકિત પામી શક્યા નહોતા અને તેના કારણે તેમની મુક્તિ અટકી હતી. પંદરસો તાપસને શ્રી ગૌતમસ્વામીનો ભેટો થયો, ભ્રાન્તિ નીકળી ગઈ અને તુર્ત જ કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થઈ ગયું.
પ્રથમ ગુણસ્થાનકનો સ્થિર વિકાસ આટલી કક્ષાનો જ હોય છે.
સ્થિરાદેષ્ટિ
બ્રાન્તિદોષ દૂર થતાંની સાથે જ જીવ સમકિત પામે છે અને ચોથા ગુણસ્થાનકમાં આવે છે. ચોથાથી ચૌદમા ગુણસ્થાનકનો વિકાસ અહીં ગ્રંથકાર મહર્ષિએ સ્થિરાદિ ચાર દષ્ટિમાં ગૂંથી લીધો છે. પાંચમી અને છઠ્ઠી દૃષ્ટિમાં ચોથા, પાંચમા અને છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકવાળા જીવો હોય છે. સાતમી દષ્ટિમાં છઠ્ઠી-સાતમા ગુણસ્થાનકવાળા અને આઠમીમાં સાતમાથી ઉપરના ગુણસ્થાનકવાળા જીવો હોય છે.
સ્થિરાદષ્ટિવાળા જીવોનો હેય-ઉપાદેયનો વિવેક હંમેશાં એકધારો એક સરખો રહે છે. તેના વિવેકની એ સ્થિરતાને અનુલક્ષીને તેનું સાર્થક એવું ‘સ્થિરા' નામ આપ્યું
બોધ-અનાદિ કાળની રાગ-દ્વેષની ગ્રંથિ ભેદાયા પછી આ દષ્ટિ પ્રાપ્ત થાય છે. તેથી આ દૃષ્ટિમાં બોધ રત્નની પ્રભા સરખો કહ્યો છે. દીપકનો પ્રકાશ ઝીણી-ઝીણી વસ્તુને બતાવી શકતો નથી, પવનમાં કંપાયમાન થાય છે અને વંટોળમાં બુઝાઈ જાય છે. જ્યારે રત્નનો પ્રકાશ એક સરખો સ્થિર હોય છે અને બુઝાતો નથી. તેવી રીતે આ સ્થિરાદૃષ્ટિમાં હેય-ઉપાદેયનો વિવેક સૂક્ષ્મ હોય છે. તેમાં શ્રદ્ધા કંપાયમાન થતી નથી