Page Text
________________
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય આંખ, કાન, નાક વગેરે ઇન્દ્રિયો એકદમ સ્વચ્છ અને સતેજ હોય તો તે ઇન્દ્રિયો પોતપોતાના વિષયો રૂ૫, શ્રવણ, ગંધ, શબ્દ વગેરેનું એકદમ સ્પષ્ટ અને સાચું જ્ઞાન કરે છે; અને જેની ઇન્દ્રિયો બરાબર કામ કરતી નથી હોતી તે શબ્દ, શ્રવણ, રૂપ વગેરેનું સાચું જ્ઞાન કરી શકતી નથી પણ વિપરીત જ્ઞાન કરે છે. આંખના રોગવાળાને એકના બદલે બે વસ્તુ દેખાય છે. તાવમાં જેની જીભ બગડી ગઈ હોય તેને મધુર વસ્તુ કડવી લાગે છે અને કડવી વસ્તુ મીઠી લાગે છે. એમ ઘણા ભ્રમ થાય છે. આ પ્રમાણે મિથ્યાત્વ મોહનીયે જીવમાં એવો મહાભ્રમ ઉત્પન્ન કર્યો છે, કે તેને જે દુઃખદાયક છે તે સંસારનાં ભોગસુખો સુખદાયક લાગે છે અને અધ્યાત્મસુખ જે પરમ સુખકારી છે, તે દુઃખકારી લાગે છે. આમ ઊંધું જ્ઞાન, ઊંધો અનુભવ થવો એ અવેદ્યસંવેદ્યપદ છે. તેની આંતરિક જીભ જ બગડી ગઈ છે, જેના કારણે તેને બધો વિકૃત અનુભવ જ થાય છે. સ્ત્રી આદિનો રાગ દુર્ગતિમાં લઈ જનાર છે, અનેક અનર્થને કરનાર છે, તે તેને હેયરૂપ નથી લાગતો પણ ઉપાદેય લાગે છે. સ્ત્રી આદિ ઉપરનો રાગ એ ભ્રમ છે અને તે રાગ પાછો સારો લાગે છે, અનર્થકારી નથી લાગતો, એ મહાભ્રમ છે. તે જ મિથ્યાત્વ છે, અવેદ્યસંવેદ્યપદ છે. પદ એટલે ગુણનું સ્થાન. મિથ્યાદષ્ટિ ગુણસ્થાનક તે પરમાર્થથી અપદ જ છે; કારણકે ત્યાં યથાવસ્થિત તત્ત્વનું જ્ઞાન નથી. સમ્યક્ત દેશવિરતિ આદિ જ પરમાર્થથી ગુણના સ્થાન હોવાથી “પદ’ શબ્દને માટે યોગ્ય છે. મિથ્યાષ્ટિજીવોને જો અજ્ઞાનાવરણીયકર્મનો ક્ષયોપશમ ઘણો થયો હોય તો તેઓને વિશાળ જ્ઞાન હોય એવું બને, વિવિધ વિષયોની તે સુંદર છણાવટ કરી શકે પણ તેમનું જ્ઞાન આત્માને હિતકર બનતું નથી. આત્મિક દૃષ્ટિએ તેનાથી કાંઈ જ લાભ થતો નથી. માટે નિશ્ચયદષ્ટિએ તો તે ઝાંઝવાના જળ જેવું મિથ્યા અને અનર્થકારી છે.
અવેદ્યસંવેદ્યપદમાં યથાવસ્થિત જ્ઞાન નથી પણ પોતપોતાની રુચિ પ્રમાણેનું જ્ઞાન છે. દરેક વસ્તુમાં પોતાની મતિ પ્રમાણે તે આરોપ કરે છે. અહીં કદાચ વિવેક હોય તો પણ તે અવિવેકથી મિશ્રિત અધકચરો હોય છે. દરેકમાં તેની વિવેકની ભિન્ન-ભિન્ન માત્રા હોવાથી તેમાં બધાનું હેય-ઉપાદેય સંબંધીનું જ્ઞાન એક સરખું હોતું નથી. પણ મુંડે-મુંડે મતિર્ભિન્ના'ની જેમ દરેક દર્શનવાળાનું જ્ઞાન જુદું જુદું હોય છે. જયારે સમ્યક્ત આવ્યા પછી ગ્રંથિભેદ થવાથી જીવ દરેક પદાર્થનું યથાવસ્થિત જ્ઞાન કરે છે. તેને આંતરિક દષ્ટિ અને આંતરિક જીભ નીરોગી હોવાથી તેના જ્ઞાનમાં વિકૃતિ બિલકુલ હોતી નથી. માટે તેને વેદસંવેદ્યપદ કહેવામાં આવે છે. તેમાં અજ્ઞાનાવરણીયનો નહિ પણ જ્ઞાનાવરણીયનો ક્ષયોપશમ હોય છે. તે જ્ઞાન આત્માને હિતકારી હોય છે. તેમને તે હેય જમાને છે, માટે તે જ્ઞાન તેને દુર્ગતિના હેતુભૂત બનતું નથી. આમ ગુણનું સ્થાન હોવાથી
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |