Page Text
________________
#
૪૦
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય પ્રવૃત્તિ કરતો હોય છે. કષાયો ન ગમતા હોવા છતાં તેનાથી કષાય થઈ પણ જાય છે. છતાં એવા પ્રસંગોમાં ય તેનો હેય-ઉપાદેયનો વિવેક જાગ્રત હોય છે.
તત્ત્વશ્રવણનો ગુણ બતાવતાં ગ્રંથકાર મહર્ષિ ફરમાવે છે કે તત્ત્વ એ મીઠા પાણી જેવું છે. તેનું શ્રવણ પણ તેનું જ એક અંગ હોવાથી મીઠા પાણી જેવું છે. આખોય વિષયકષાયરૂપ સંસાર એ અતત્ત્વરૂપ છે; અને તે ખારા પાણી જેવો છે. ખારા પાણીથી ધાન્યાદિના બીજનો વિકાસ નથી થતો. મીઠા પાણીનો યોગ થાય ત્યારે જ બીજ, ધાન્ય આદિરૂપે ઊગે છે. તેમ આધ્યાત્મિક ધર્મના બીજનો વિકાસ તત્ત્વશ્રવણરૂપી મીઠા પાણીના યોગથી જ થાય છે. પેલા બીજને પાણીની મીઠાશનું જ્ઞાન ભલે ન હોય પણ તેનું સ્પષ્ટ સંવેદન જરૂર છે. એ સવેદન ન હોત તો તે ઊગત નહિ. તેમ દીપ્રાદષ્ટિવાળા જીવને ભલે સારા-ખોટાનો સૂક્ષ્મ સ્પષ્ટ બોધ, પાંચમી દષ્ટિવાળા જીવના જેવો નથી થતો, છતાં અસ્પષ્ટ સંવેદન તેને જરૂર થાય છે. તેના મર્મને તે પામી જાય છે. તેને સાચી ક્રિયાઓ ગમવાની શરૂ થાય છે. તત્ત્વમાં તે ખોટા-સાચાની પરખ કરશે. પરંતુ સૂક્ષ્મ રીતે નહિ કરી શકે, કારણકે હજી તેનામાં મિથ્યાત્વનો વિકાર ભ્રાંતિ દોષરૂપે પડેલો છે. તેનાથી સંસારનું કાંઈક અંશે માધુર્ય લાગે છે..
તત્ત્વશ્રવણ વડે બંને લોકમાં હિતકારી એવું કલ્યાણ થાય છે. ગુરુભક્તિથી મળતા સુખનો પણ આ કલ્યાણમાં રામાવેશ થઈ જાય છે. કારણકે ગુરુની આજ્ઞાથી કરાતું તત્ત્વશ્રવણ જ હિતકારી બને છે, એટલે તત્ત્વશ્રવણમાં ગુરુભક્તિ કરવાની આવે જ છે. ગુરુભક્તિ એ ધર્મને સાનુબંધ બનાવે છે. શી રીતે? તો સમજવાનું કે દર્શનાચારનો પ્રધાન ગુણ વૈયાવચ્ચ છે, માટે અહીં ગુરુભક્તિ લખી છે. સમ્યક્તનું તે પ્રધાન અંગ છે. ગુણાનુરાગ તેનામાં એટલો તીવ્ર હોય છે કે એ તેને ગુરુની વૈયાવચ્ચ કર્યા વગર જંપીને બેસવા જ ન દે. ગુણના અનુરાગથી તેની મનોવૃત્તિ જ એવી ઘડાઈ ગઈ છે કે સ્વભાવિક રીતે જ તેને વૈયાવચ્ચના પરિણામ થાય છે. માટે ગુરુભક્તિ એ વિવેકગુણની જ અભિવ્યક્તિ છે અને જ્યાં વિવેક હોય છે ત્યાં ધર્મ સાનુબંધ જ બને છે. માટે ગુરુભક્તિથી ધર્મ સાનુબંધ બને છે એમ જણાવ્યું.
વળી ગુરુભક્તિના પ્રભાવથી જીવને મોક્ષના અવંધ્યકારણભૂત એવો તીર્થકરનો યોગ, સમાપત્તિ આદિ ભેદથી થાય છે. સમાપત્તિમાં તીર્થંકરના ગુણોને ધ્યાનથી નિર્મળ
સ્ફટિક જેવા આત્મામાં પ્રતિબિંબિત કરે છે. ગુરુભક્તિથી વરબોધિના કારણભૂત એવો વિવેક પ્રગટે છે. પછી વિવેકપૂર્વકની ભક્તિથી એવું પુણ્ય ઉપાર્જિત થાય છે કે તીર્થંકરપદ તેને પ્રાપ્ત થાય છે. આમ ગુરુભક્તિ એ પરમગુરુ એટલે તીર્થકરનો યોગ કરાવે છે.
દીપ્રાદેષ્ટિમાં નમુથુણં સૂત્રનું “સરણદયાણં' પદ ઘટે છે. તત્ત્વચિંતન એ શરણ
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |