Page Text
________________
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય
33
બીજા ગુણવાન પુરુષો તે ક્રિયા સુંદર રીતે કરતા હોય તે જોઇને તેમને તેમની ઉપર ઇર્ષ્યા કે દ્વેષ ન થાય, પરંતુ પોતાની મન-વચન-કાયાની વિકલતા જોઇને ત્રાસ થાય કે "હું કેવો વિરાધક છું ! ક્યારે હું આમના જેવી સુંદર વિધિપૂર્વકની ધર્મક્રિયા કરીશ?"
તારાદૃષ્ટિવાળા જીવોની વિચારધારા ઘણી સુંદર હોય છે. સુખમય સંસાર કે દુઃખમય સંસાર બધો જ સંસાર તેમને દુઃખરૂપ જ લાગતો હોય છે. આ સંસારનો ઉચ્છેદ કેવી રીતે થાય? શું કરવાથી સંસારનો ઉચ્છેદ થાય? વળી સત્પુરુષોની પ્રવૃત્તિ ગહન હોય છે, તે કેવી રીતે સમજી શકાય? અવિધિને ટાળવાપૂર્વક સંપૂર્ણ વિધિ સાચવીને ધર્મક્રિયાઓ કેવી રીતે કરી શકાય? આવા-આવા શુભ વિકલ્પો તેમને વારંવાર થતા હોય છે. વળી તટસ્થતા, લઘુતા, તત્ત્વજિજ્ઞાસા, સરળતા આદિ ગુણોના કારણે તેમની પ્રજ્ઞા શાસ્ત્રને અનુસરનારી જ હોય છે. શાસ્ત્રમાં કહેલી વાતો પોતાને ન સમજાય તો શાસ્ત્ર પ્રત્યે તેમને અશ્રદ્ધા નથી થતી, પણ એમ વિચારે કે શાસ્ત્રો ગહન છે, અમારી બુદ્ધિ અલ્પ છે.
નાનકડા ઘડા વડે સાગરને કાંઇ માપી શકાય નહિ. શાસ્ત્રમાં અતીંદ્રિય પદાર્થો ભલે શ્રદ્ધાગમ્ય હોય પણ મોક્ષમાર્ગ તો આખો તર્ક અને બુદ્ધિગમ્ય જ છે. મોક્ષમાર્ગ જો આપણને સંપૂર્ણ અને સત્ય પ્રાપ્ત થયો છે, પછી નંદીશ્વરદ્વીપ આદિ શું છે અને શું નથી, એ બાબતમાં આપણને કંઇ નસમજાય તો તેથી કરીને આપણા આત્મહિતમાં શું વાંધો આવવાનો છે? સર્વજ્ઞના વચનમાં શા માટે શંકા કરવી? વળી આ જીવો હંમેશાં શિષ્ટજનોને જપ્રમાણભૂત માનીને ‘મહાજનો યેન ગત સ પન્થાઃ” એમ વિચારીને, તેમણે આચરેલું જપોતે યથાશક્તિ જીવનમાં અપનાવવા ઇચ્છતા હોય છે.
આમ તારાદષ્ટિવાળા જીવોની વિચારધારા ઘણી ઊંચી હોય છે: “નમુક્ષુર્ણ” સૂત્રમાં ‘ચક્ષુદયાણં’થી આ દૃષ્ટિ સમજવાની છે. ચક્ષુ એટલે શ્રદ્ધારૂપ ભાવચક્ષુ. મિત્રાદૃષ્ટિમાં ધૃતિ (ધૈર્ય-નિર્ભયતા) આવે છે; જ્યારે આ તારાદૃષ્ટિમાં વિશેષ પ્રકારની ઊંચી શ્રદ્ધા પ્રાપ્ત થાય છે. જીવ ધર્મમાં – યોગમાર્ગમાં જેમ જેમ આગળ વધતો જાય છે તેમ તેમ આધ્યાત્મિક સુખની અંશે અંશે ઝાંખી થવાના કારણે ધર્મમાં તેની શ્રદ્ધા દૃઢ બનતી જાય છે. સંસારમાં હેયબુદ્ધિ અને ધર્મમાં ઉપાદેયબુદ્ધિ વધતી જાય છે. તત્ત્વજિજ્ઞાસામાંથી આ શ્રદ્ધા પ્રગટી છે. તત્ત્વને પીરસનારા ભગવાન છે માટે ભગવાનને ચક્ષુને આપનારા કહ્યા છે.
તારાદૃષ્ટિવાળા જીવોનો ખેદ અને ઉદ્વેગદોષ ગયો છે; પરંતુ હજી ક્ષેપાદિ દોષો રહ્યા છે. તેમને યોગમાર્ગમાં રુચિ હોય છે, કંટાળો પણ હોતો નથી, પણ ‘સંસારના ઉત્તમ ભોગોનું આકર્ષણ હજી પડ્યું છે' તેથી ત્રીજી બલાદૃષ્ટિને તે પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી.
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |