Page Text
________________
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય
(૧) જિનેશ્વરદેવોને વિશે સંશુદ્ધ કુશળ ચિત્ત (૨) ભાવઆચાર્યોની સંશુદ્ધ વૈયાવચ્ચ (૩) સહજ એવો ભવૈરાગ્ય (૪) દ્રવ્યથી અભિગ્રહનું પાલન (૫) શાસ્ત્રોનું વિધિપૂર્વક લેખનાદિ
(૧) જિનેશ્વરદેવને વિશે સંશુદ્ધ કુશલ ચિત્ત :- વીતરાગ પરમાત્મા પ્રત્યે પ્રીતિ, ભક્તિ, શ્રદ્ધા, સદ્ભાવવાળું મન રાખવું, નમો જિણાણ વગેરે શબ્દોથી તેમની સ્તુતિ કરવી અને તેમને પ્રણામ કરવા કે પ્રદક્ષિણા આપવી. આ મન-વચન-કાયાની કુશળ પ્રવૃત્તિને જો તે સંશુદ્ધ હોય તો તે યોગબીજ કહેવાય છે. ' ,
અહીં સંશુદ્ધ વિશેષણ લખવાનું કારણ એ છે કે કુશળ ચિત્ત તો જીવે ઘણી વખત કર્યું છે. જ્યારે તે નાસ્તિકમાંથી આસ્તિક બન્યો ત્યારે પણ ભગવાન પ્રત્યે તેણે કુશળ ચિત્ત કર્યું છે. સામાન્ય યથાપ્રવૃત્તિકરણ કરનારને પણ આત્મા, પરલોક, પુણ્ય, પાપ વગેરે ઉપર અવિહડ શ્રદ્ધા હોય છે. દેવ-ગુરુ-ધર્મના માટે અવસરે ફના થઈ જાય એવો તેમનો અવિહડ રાગ હોય છે. ઉત્કટ કોટિના શુભપરિણામોને તે કરે છે. તેના કારણે તે ઊંચા દેવલોકાદિને યોગ્ય પુણ્ય બાંધે છે. પણ તે સંશુદ્ધ ન હોવાથી મોક્ષના કારણભૂત બિનતું નથી. એટલે અસંશુદ્ધ કુશલ ચિત્ત એ યોગબીજ ન કહેવાય. જ્યારે ચરમાવર્તિમાં આવેલો જીવ, તથાભવ્યત્વના પરિપાકથી ચરમયથાપ્રવૃત્તકરણ કરે છે અને ભાવમલની ઘણી યોગ્યતાને તોડી નાંખે છે, ત્યારે તેનું ચિત્ત સંશુદ્ધ થાય છે. મિથ્યાત્વરૂપી કટુતા કાંઈક અંશે નિવૃત્ત થવાથી કાંઈક અંશે આત્માના તાત્વિક ગુણના સ્વાદરૂપી મધુરતાનો તે આસ્વાદ માણે છે.
સંશુદ્ધ ચિત્ત કેવું હોય, તે વર્ણવતાં કહે છે કે ભગવાન પ્રત્યે “અત્યંત ઉપાદેય બુદ્ધિથી કોઇપણ જાતની સંજ્ઞાના આવેગ વગર અને પરલોકના ભૌતિક સુખની અપેક્ષા વગર, એક માત્ર તેમના વિતરાગતા આદિ ગુણોથી આકર્ષાઈને તેમની પ્રત્યે જે ભક્તિભાવ જાગે તે સંશુદ્ધ ચિત્ત છે. ભગવાન પ્રત્યેનો આ નિરુપાધિક રાગ છે.
જગતમાં દેવ-ગુરુ અને ધર્મ જ એકાંતે હિતકર છે. તે સિવાયની વિષય અને કષાયની બધી જ પ્રવૃત્તિઓ આત્માને માટે અહિતકર જ છે. એવું સમ્યજ્ઞાન થયા પછી જીવને દેવ-ગુરુઆદિ પ્રત્યે ગુણાનુરાગ પ્રગટે છે. તેમજ દેવ-ગુરુ-ધર્મ પ્રત્યે અને ગુણો પ્રત્યે તેની ઉપાદેય બુદ્ધિ જાગે છે. અને વિષય-કષાયની દોષરૂપતા સમજાવાથી સહજ રીતે જ તેના પ્રત્યે હેયબુદ્ધિ જાગે છે. આમ ગુણ અને દોષના સમ્યજ્ઞાનથી ફલિત
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |