Page Text
________________
T
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય અને આપણો દોષ દેખાડેતો તે કાઢવાનું મન ન થાય, તો સમજવાનું કે નિયમા ખેદદોષ આપણામાં બેઠેલો જ છે. અમુક ગુણો ગમે છે અને અમુક નથી ગમતા, એમાં ખેડદોષ જકારણ છે. ગુણનું ગુણરૂપે મૂલ્યાંકન હજી તે કરી શક્યો નથી. ગુણની અરુચિ બેઠેલી છે. આથી ખેદદોષવાળો જીવ ગમે એટલો ધર્મ કરતો હોય છતાં મહાકર્મબંધ કરતો હોય છે. અનાભોગરૂપે ગુણની અરુચિ હોય તેમાં વાંધો નથી. પણ આભોગપણે ગુણની અરુચિ હોય તો ખેદદોષ છે એમ સમજવું. આવા જીવોનો સંયમનો અભિલાષ પણ મોહગર્ભિત છે.
પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિ કાઉસ્સગ્નધ્યાનમાં જયારે યુદ્ધની વિચારણામાં ચડ્યા છે, ત્યારે સંયમ પ્રત્યે ખેદનો પરિણામ જાગ્યો છે. તેના કારણે સાતમી નારકીનાં દલિયાં એકત્રિત કર્યા છે. પણ તે કર્મ નિકાચિત નહોતું થયું. વળી ખેદનો પરિણામ જેટલો ઉત્કટ હતો તેના કરતાં વધુ ઉત્કટ અખેદનો પરિણામ આવ્યો. તેથી તે કર્મબંધ તૂટી ગયો.
" હીન ગુણઅદ્વેષ :- મિત્રાદષ્ટિમાં ખેડદોષ જાય છે અને હનગુણ પ્રત્યે અદ્વેષ નામનો ગુણ પ્રગટે છે. જૈનધર્મમાં હોય કે અન્યધર્મમાં હોય, તે પોતાના કરતાં ગુણમાં ઊતરતા હોય કે ઓછા ગુણવાળા હોય, તો પણ તેમના પ્રત્યે મિત્રાદેષ્ટિવાળાને અણગમો કેતિરસ્કાર હોતો નથી; કારણકે ઓછા તો ઓછા પણ તેમનામાં ગુણ તો છે જ ને? અને ગુણવાનનો તિરસ્કાર એ અપેક્ષાએ ગુણનો જ તિરસ્કાર છે. . ગુણ પ્રત્યે જ્યાં સુધી અરુચિ કે અણગમો છે, ત્યાં સુધી કદાપિ પણ યોગની કે મોક્ષમાર્ગની શઆત થતી જ નથી. કારણકે નાનામાં નાના ગુણ પ્રત્યે પણ જ્યાં અરુચિ બેઠેલી છે, ત્યાં પ્રણિધાન આશય જ સંભવતો નથી. મોક્ષમાર્ગના પાયામાં ગુણાનુરાગ અવશ્ય જોઇએ છે. - દેવ ઉપર, ગુરુ ઉપર કે ધર્મ ઉપર જો ગુણનિરપેક્ષ રાગ હોય અર્થાત્ તેમના ગુણોના કારણે રાગ ન હોય પણ તે મારા છે એ મમત્વથી રાગ હોય તો તે દષ્ટિરાગ છે. તેમના ગુણોની પરીક્ષા કરીને જ તેમના પર રાગ કરવાનો છે. અહીં હનગુણઅદ્વેષમાં દ્વેષ કરવાની ના પાડી છે, પણ ગુણોની પરખ કરવાની ના પાડી નથી. ઝવેરી જેમ ઝવેરાતની પરીક્ષા કરે, એવી નિપુણતા અને ચોકસાઈપૂર્વકદેવ-ગુરુ અને ધર્મના ગુણોની પરખ તપાસ કરવાની છે. પરખ કર્યા પછી નિર્ગુણીને છોડી દેવાના છે અને ગુણવાનને સ્વીકારવાની આજ્ઞા છે. ખૂબ તટસ્થભાવે આ પરીક્ષા કરવાની છે. આને જ ગુણાનુરાગ કહેવાય છે.
, અહીં હનગુણ શબ્દથી માર્ગાનુસારી ગુણવાળાને લેવાના છે; પણ જેઓ દુર્ગુણી
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |