Page Text
________________
સાચું શું? તો બંને સાચા. ધારો કે, એક કપડું ધોવાનું હોય અને પૂછે કે “કપડું સ્વભાવથી મેલું છે કે ચોખું છે?” જવાબમાં કહે કે “મેલું છે", તો પછી જે સ્વભાવથી મેલું જ હોય તે કદી ચોખ્ખું થાય ખરું? તો કહેશે “ના, કપડું મૂળથી ચોખ્યું છે, માત્ર આગંતુક ધૂળથી અશુદ્ધ થયેલું છે, પણ સ્વભાવથી શુદ્ધ છે” તેમ આત્મા સ્વભાવથી શુદ્ધ છે, પરંતુ નિમિત્ત કર્મથી આત્મા અશુદ્ધ છે. એટલે એક અપેક્ષાએ શુદ્ધ છે, બીજી અપેક્ષાએ અશુદ્ધ છે. પણ આમાં જો એક જ પકડો તો તે મિથ્યા થશે. તેવી રીતે વ્યવહારનય બધું ભવિષ્ય અનિશ્ચિત માને છે અને આવા આવા સંયોગોમાં આવો પુરુષાર્થ કરશો તો આવું ફળ મળશે, એમ વ્યવહારનય કહે છે.
વ્યવહારનયથી સંસારનું તમારું પરિભ્રમણ નક્કી નથી. તેથી જો તમે સાધના બરાબર કરો તો તમે તમારા સંસારને જલદી ટૂંકાવીને મોક્ષ વહેલા પામી શકો છો, પરંતુ જો પાપમાં પડ્યા જ રહેશો તો તમે તમારો સંસાર વધારી દેશો. માટે તમારા પુરુષાર્થ પર નિર્ભર છે કે તમને કેવું ફળ મળશે. પુરુષાર્થ-ભવિતવ્યતા-કર્મ-કાળ-સ્વભાવની પરસ્પર સાપેક્ષતા છે. આવા સંયોગોમાં આવાં બીજાં પરિબળો મળશે તો આવાં ફળ મળશે.
હવે નિશ્ચયનય શું કહે છે? ભાવિ બધું જ નક્કી છે. તેથી આદિનાથ પ્રભુએ મરીચિ માટે જે જવાબ આપ્યો કે “તે તીર્થકર થવાના છે” આ જવાબ તેમણે નિશ્ચયનયથી આપ્યો છે. જો વ્યવહારનયથી પૂછ્યું હોત તો કહે કે “જેવો પુરુષાર્થ કરશે તે પ્રમાણે થશે.” કેવળજ્ઞાનીને જે સંદર્ભથી પૂછે તે રીતે તે જવાબ આપે.
જો બધુ એકાંતે નિશ્ચિત હોય તો, તમારો ને મારો મોક્ષ જયારે થવાનો હશે ત્યારે થશે. તો પછી સાધના કરવાની શું જરૂર છે? એટલે એક નય પકડો તો બધું અધૂરું થઈ જાય.
સભા - અર્ધ પુદગલ પરાવર્તકાળમાં મોક્ષ નિશ્ચિત છે?
સાહેબજીઃ- સમતિ પામ્યા પછી અર્ધ પુદ્ગલ પરાવર્તકાળ નિશ્ચિત છે, પણ અધ પુદ્ગલ પરાવર્ત કાળ રખડીને પછી જ મોક્ષ થશે તેવું નક્કી નથી; ચાર ભવમાં પણ મોક્ષ જવાની શક્યતા છે. આ વિધાન કઈ અપેક્ષાએ છે તે સમજો . એક સેકન્ડ માટે પણ સમકિત પામ્યા પછી, જીવદુનિયાનાં ભારેમાં ભારે પાપો પણ કરે તો પણ, તેને સમકિત ખાતરી આપે છે કે તે જીવનો મોક્ષ અર્ધ-પુદ્ગલ પરાવર્તકાળમાં નક્કી છે. પરંતુ સમકિત પામેલો જીવ જો સારો પુરુષાર્થ કરે તો તેનો વહેલો મોક્ષ થઈ શકે છે. તમારે વહેલા મોક્ષે જવું છે કે મોડા જવું છે તે તમારા પોતાના હાથમાં છે.
જ
મત
*
*
*
*
* *
*
* એક
ક
ક
ક રોજ
જ
જ એક
જ
#
# *
# # # # ૧ અનેકાંતવાદ
૬૪
| SR No. | 005869 |
| Book Title | Anekantvad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |