Page Text
________________
જો છએ આંધળા એમ બોલે કે પગની અપેક્ષાએ હાથી થાંભલા જેવો જ છે, તો તે સાચું જ છે, . આ સત્યમાં વાંધો નથી, પણ જો તેમાંથી અપેક્ષા છોડીને કહે તો ખોટું છે. નિરપેક્ષતાપૂર્વકની મક્કમતાં એ કદાગ્રહ છે, સમ્યગૂ સાપેક્ષતાપૂર્વકની મક્કમતા એ સદાગ્રહ છે. સત્યનો આગ્રહ ન રાખો તો સત્યના માર્ગે જન જઈ શકાય. ખોટાને ખોટું અને સાચાને સાચું સાત વાર કહેવું જ પડે. તમે જીવનમાં દરેક ક્ષેત્રમાં સદાગ્રહ કેળવો તો અમે રાજી છીએ. સદાગ્રહને ગુણ કહ્યો છે. તત્ત્વનો અભિનિવેશ તો ચોક્કસ રાખવો જ જોઈએ અને રખાવવો જ જોઈએ.
અભિનિવેશ એટલે આગ્રહ, ઢોલકી નહિ બનવાનું. આ જ સાચું, આ જ ખોટું; અપેક્ષાઓ જોડવાની. નિરપેક્ષતાપૂર્વકનો આગ્રહ કદાગ્રહ છે. કદાગ્રહએ ભયંકર દોષ છે. કદાગ્રહને કાઢવો એ ઉન્નતિ માટેનો પ્રાથમિક પુરુષાર્થ છે અને સદાગ્રહ આગળની ઉન્નતિમાં ચોક્કસ ઉપયોગી જ થશે.
સમ્યગુ અપેક્ષાપૂર્વકની દઢતા આવશે તો તે સમ્યગુ એકાન્તવાદ બનશે; નિરપેક્ષતાપૂર્વકની દઢતા તે મિથ્યા એકાંતવાદ છે. કોઈ મને કહે કે વ્યવહારનયથી આત્મા અશુદ્ધ જ છે, કારણ કે વિકારો, દોષો, આસક્તિથી આત્મા ખદબદે છે. ત્યારે સાથે કોઈ કહે કે નિશ્ચયનયથી આત્મા શુદ્ધ જ છે. આમાં સાપેક્ષપણે સમ્ય અપેક્ષાથી દઢતાપૂર્વકનું વિધાન કર્યું તે સાચું જ કરવાનું. પરંતુ વ્યવહારનયથી આત્માં શુદ્ધ છે તે વિધાન ખોટું થઈ જાય છે. કારણ કે અપેક્ષા ખોટી જોડી વિરુદ્ધ સાપેક્ષતા પણ દોષ છે.
સભા:- નિરપેક્ષ સત્યને અસત્ય કહી શકાય ખરું?
સાહેબજીઃ- આ દુનિયામાં નિરપેક્ષ સત્ય છે જ નહિં, તો નિરપેક્ષ સત્ય બોલશો કઈ રીતે? દા.ત. સસલાને શિંગડું છે? તો ના, છે જ નહિ. તે રીતે નિરપેક્ષ સત્ય પણ છે જ નહીં, તો તેનો વાણીમાં પ્રયોગ પણ ક્યાંથી હોય? લાવી આપો, જે નિરપેક્ષ હોય છતાં સત્ય હોય, તો અમે વિચારવા તૈયાર છીએ. જગત આખાને તીર્થકરોએ સાપેક્ષતાથી ગૂંચ્યું છે. આનાથી શ્રેષ્ઠ બીજી કોઈ દષ્ટિ છે જ નહિ. આ સિદ્ધાંત વ્યાપક છે. નિરપેક્ષતા ક્યાંય અસ્તિત્વ ધરાવતી નથી. દા.ત. આ ટેબલ છે અને આ ભાઈ બેઠા છે. તે એક અપેક્ષાએ બંને જુદા છે. જેમકે ટેબલ જડ છે, માણસ ચેતન છે; આ ટેબલ લાકડામાંથી બન્યું છે, જયારે આ માણસ આત્મદ્રવ્ય છે, માટે બંને જુદા છે; અને સ્થાનની અપેક્ષાએ પણ તે બન્ને જુદા છે. તેથી તમે કહો કે આમાં ક્યાંય અપેક્ષા જોડવાની જરૂર ખરી? ટેબલ અને આ ભાઈ જુદા છે, આ તો નિરપેક્ષ સત્ય છે. પણ કોઈ પૂછે કે સંપૂર્ણ રીતે જુદા છે? તો આ ટેબલ અને તમે સંપૂર્ણ જુદા નથી. જેમ જુદાઈ છે, તેમ સમાનતા પણ છે. જેમકે તમે દ્રવ્ય છો, તેમ ટેબલ પણ દ્રવ્ય છે. દ્રવ્યરૂપે બન્નેમાં સમાનતા છે. # # # # # # # # # # # #ક ૯ * * # # # # # # # # # * * * * * ૪૮
( અનેકાંતવાદ
| SR No. | 005869 |
| Book Title | Anekantvad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |