Page Text
________________
વિજ્ઞાનક્ષેત્રમાં જ કેટલી શાખા છે અને તેમાં તમે કેટલી લાઇનમાં પારંગત છો? આમાં તો કોઈ પણ બુદ્ધિશાળી કહે કે અજ્ઞાન જ વધારે છે. આપણી પાસે સમુદ્રના બિંદુ જેટલું પણ જ્ઞાન નથી. અત્યારે તો ઢળ્યુ છે તે જ રાઈ લઈને ફરે છે. માટે જ્ઞાની હોવાનો દાવો ન કરાય પરંતુ પૂર્ણ જ્ઞાનીના વચનમાં જ પૂર્ણ સત્ય છે, તેમ દાવો કરી શકાય.
હવે પૂંછડાની અપેક્ષાએ હાથી દોરડા જેવો છે, તે વિધાન કોઈ આંધળાએ જાત અનુભવથી તપાસીને કર્યું છે, માટે આ અપેક્ષાએ હાથી દોરડા જેવો છે, આસમ્ય વિધાન છે. પરંતુ મારા કહેલા વિધાન સિવાય બીજામાં તથ્ય છે જનહિ એમ માનશો, તો નિરપેક્ષ થઇ ગયા કહેવાશો. નિરપેક્ષતાને સત્યથી વિરોધ છે.
સભા:- મિથ્યા એકાંતવાદ અને કદાગ્રહમાં અંતર ખરું?
સાહેબજી - ના, આ બેમાં તફાવત નથી, કદાગ્રહ આવે ત્યાં મિથ્યા એકાંતવાદ આવે; જ્યારે સાપેક્ષપણે સુનિશ્ચિત વિધાન કરો તો તે સમ્યગૂ એકાંતવાદ, તેમાં કદાગ્રહ ન આવે. - નિશ્ચયનયથી આત્મા શુદ્ધ-બુદ્ધ-નિરંજન-નિરાકાર છે. મારા, તમારા, કેવળજ્ઞાનીના કે તીર્થકરોના આત્માઓ આ નયની અપેક્ષાએ સરખા છે. નિશ્ચયનયની અપેક્ષાએ પણ પકડ નહિ રાખવી અને ઢચુપચુ બોલો તો ચાલે ખરું? આત્મા શુદ્ધ પણ છે અને આત્મા અશુદ્ધ પણ છે, આમ બોલાય નહીં, પરંતુ આ અપેક્ષાએ તો આત્મા શુદ્ધ જ છે, તેમ જકાર સાથે બોલો. યહ ભી હૈ, યહ ભી હૈ; આવું વેવરીંગ માઈન્ડ કાંઈ સ્યાદ્વાદ છે? બધા એંગલથી સાચું જોવું અને બીજાના વિધાનમાં જે તથ્ય આવે તેની સાચી રીતે સ્વીકાર કરવો, તેનું નામ સ્યાદ્વાદ છે.
સમ્યગુ સાપેક્ષતા:
જૈનશાસનમાં એકાંતવાદનો પણ સંપૂર્ણ વિરોધ નથી, માત્ર સમ્ય એકાંતવાદ જોઈએ; માટે જ સાપેક્ષતા અનિવાર્ય છે, નહિતર સત્યાનુરૂપ દષ્ટિ નહિ આવે. વળી મિથ્થા સાપેક્ષતા પણ નહિ ચાલે.
આપણે લીધેલ દેવ્રતમાં કોઈપણ આંધળો નિરપેક્ષપણે બોલે તો તે વિધાન જુદું થાય, તથા કોઈપણ આંધળો સાપેક્ષપણે બોલે તે સાચું થાય તેવું પણ નથી; પણ જો અપેક્ષા સાચી હશે તો જ સાચું વિધાન થશે. આ અપેક્ષાએ સાચું છે તે બરાબર, પણ અપેક્ષા સિવાય આ આમ જ સાચું છે તે બોલવું બરાબર નથી. દા.ત. નિરપેક્ષપણે થાંભલો છે તેમ બોલો તો જુદું.
આ માણસ સુખી છે તેમ બોલો તો ખોટું; પણ આ માણસ અપેક્ષાએ સુખી છે તેમ બોલો તો સારું. આ દુનિયામાં કોઈ માણસ બધી રીતે સુખી ખરો? કોઇને પત્ની સારી તો
| સ મ ર સ લ ક જો
અનેકાંતવાદ
શ્રી જ ४५
*
| SR No. | 005869 |
| Book Title | Anekantvad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |