Page Text
________________
૪
તા. ૦૭-૦૮-૯૪. રવિવાર.
અનંત ઉપકારી અનંત જ્ઞાની શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા જગતના જીવમાત્રને સર્વ શાસ્ત્રના સારરૂપ અને સમુચિત સમન્વયવાદનું શ્રેષ્ઠ સાધન એવા સ્યાદ્વાદને સમજાવવા માટે ધર્મતીર્થની સ્થાપના કરે છે.
આ જગતમાં જેટલા પણ અજ્ઞાનથી, ગેરસમજથી તથા મિથ્યાજ્ઞાનથી ઊભા થયેલા ધર્મો કે મતભેદો છે, તેને નિવારવાની શક્તિ આ સ્યાદ્વાદમાં છે. એટલે કે જેટલા ગેરસમજથી ઊભા થયેલા મતભેદો છે તેને યોગ્ય પરિપ્રેક્ષ્યમાં સમજવાની અને નિવારવાની શક્તિ આ સ્યાદ્વાદમાં છે.
સત્યને જુદા જુદા અનેક દૃષ્ટિકોણથી સ્યાદ્વાદ સમજાવે છે. તફાવત-મતભેદનું સમજણપૂર્વક નિરાકરણ કરવું હોય તો સ્યાદ્વાદ સમન્વયની શક્તિ ધરાવે છે, પરંતુ જ્યાં સત્ય-અસત્યનો શંભુમેળો છે તેનું નિરાકરણ કરવાની શક્તિ સ્યાદ્વાદમાં નથી. શંભુમેળો એટલે સત્ય-અસત્યનું મિશ્રણ, બધાને એક કક્ષામાં મૂકવા તેનું નામ શંભુમેળો. જ્યારે સ્યાદ્વાદમાં આવું નથી, પણ બધા સાથે સમુચિત સમન્વય કરવો તે સ્યાદ્વાદ છે.
સ્યાદ્વાદ, અનેકાન્તવાદ, સાપેક્ષવાદ આ બધા પરસ્પર સમાન અર્થવાચી શબ્દો છે. પહેલાં આગળ આનો સામાન્ય અર્થ થઈ ગયો છે.
તીર્થંકરોએ સ્થાપેલા જે સિદ્ધાંતોનું આ વર્ણન કરીએ છીએ, તેમાં વિશિષ્ટ તત્ત્વદર્શન કરાવવાની અગાધ શક્તિ છે. સત્યને સચોટ અને વેધકતાથી સ્થાપિત કરવાની તેમાં અપાર શક્તિ છે. તેમાં ખૂબી એ છે કે એક જ વાતને જો જુદી અપેક્ષાએ મૂકવામાં આવે તો તથ્ય ફરી જાય છે.
અનેકાંતવાદ
આગળ જે હાથીનું દૃષ્ટાંત આપેલું તે વિચારીશું. તેમાં આંખથી જોનાર વ્યક્તિ આખા હાથીને જુએ છે. તેના મનમાં જે રેખાચિત્ર છે, તેના કરતાં છએ આંધળાઓનું રેખાચિત્ર જુદું છે, પરસ્પર જુદું વિધાન કરે છે. એક જ હાથીના આકારમાં વિધાનો જુદાં છે. એક કહે દોરડા જેવો છે, એક કહે કમાન જેવો છે, એક કહે થાંભલા જેવો છે. બધાના અભિપ્રાયમાં તફાવત
છે.
વસ્તુ એક જ છે; એટલે કે હાથીના આકારની જ ખાલી ચર્ચા છે, કાંઇ તેની તાકાતની કે
૪૧
| SR No. | 005869 |
| Book Title | Anekantvad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |