________________
સભા - જ્ઞાન વગર ક્રિયાનું મહત્ત્વ શું? સાહેબજી:- એકને પણ નિરપેક્ષપણે પકડે તે જિનશાસનની બહાર છે.
સભા:- ક્રિયા કરવા માટે પણ વિધિ માટેનું જ્ઞાન તો જોઈએ ને ? એટલે જ્ઞાનની જરૂર તો પડવાની ને?
સાહેબજી:-વિધિનું જ્ઞાન ન જાણતી હોય તે વ્યક્તિ જો જે જાણનાર છે તેની સલાહ મુજબ ચાલે, તો પણ કામ કરી શકે છે. એમાં એક સ્વભાવએ જોઈએ કે “મારે સમ્યફક્રિયા કરવી છે.” જો આ નિર્ણય હોય તો ચોક્કસ ફળ મળે છે. માટે વ્યવહારનયની વાત પણ ખોટી નથી.
મારે તો એટલું કહેવું છે કે ક્રિયાથી ફળ કે જ્ઞાનથી ફળ? તમને ખોરાક, પાણી, ખાવાપીવાનું બધું જ જ્ઞાન આપીએ, પણ પછી તમારે તેની કોઈ ક્રિયા કરવાની નહિ, તો શું ફળ મળી જશે? ગ્રંથોના ગ્રંથો ભરાય તેટલી અમે જાણકારી આપીએ, પણ પછી શું? જીવનના કોઈપણ ક્ષેત્રમાં ક્રિયાથી ફળ કે જ્ઞાનથી ફળ?
નાનું બાળક જન્યું ત્યારે દૂધના ગુણધર્મની તેને ખબર હતી? દૂધમાં શક્તિ છે, પોષક તત્ત્વો છે તે શું તે જાણતો હતો? છતાં તેણે દૂધ પીધું માટે જ જીવ્યો ને? જો તેનું તે જ્ઞાન મેળવવા રહ્યો હોત તો શું થાત?
સભા:- ભણે તો વધારે સારું ને?
સાહેબજી:-તેની ના નથી, ભલે કોઈ ભણે. પણ વગર જ્ઞાને ક્રિયા કરે તો ફળ મળે કે નહિ? ઊલટું, જ્ઞાન હોય અને જો ક્રિયા ન કરે તો ફળ ન મળે, પણ જો ક્રિયા કરે અને જ્ઞાન ન હોય તો પણ ફળ મળે છે.
સભા પણ અલ્પફળ મળે ને?
સાહેબજી:- જ્ઞાન વગર દૂધ પીધું તોય પૂરું ફળ મળ્યું ને? જ્ઞાન વગર પણ શ્રદ્ધા સાથે, વિધિપૂર્વક ક્રિયા કરે તો લાભ છે, આમ વ્યવહારનય કહે છે. જેમ તમે ડૉક્ટર પાસેથી દવા લાવો છો, પછી તમે તેને પદ્ધતિસર ખાઓ તો સાજા થઈ જાઓ છો ને? દવા પેટમાં જઈને શું કરશે તેની તમને ખબર છે? દવામાં શું શું દ્રવ્યો છે, તેની પણ તમને ખબર છે? છતાં તમે સાજા થઈ જાઓ છો ને? તેને બદલે દવાનું તમે બધું જ્ઞાન મેળવી આવો, પણ દવા ન લો તો ફળ મળે ખરું? જમ : * * * * * * * * * * * * * * * * * અનેકાંતવાદ
૧૨૯