________________
આ આત્માની ધ્રુવસત્તાથી પરતત્ત્વની વિચારણામાં મહાસત્તા કહ્યું. હવે આત્માની અવાન્તરસત્તા જે અરિહંત પર્યાયરૂપ છે તેની વિચારણા કરીએ.
પરમાત્મા મહાસત્વ છે. સત્ત્વ એટલે આત્મસત્તા. તેથી જેને જેને આત્મસત્તા છે તે સર્વે કોણ? પ્રાણીઓ, જીવો-મહાસત્ત્વ એટલે સઘળી ચેતનસૃષ્ટિમાં મહાનતા હોય તો એક અરિહંત પરમાત્મા છે કેમકે જગતના સર્વજીવો માટે જેમણે હિતની સુખની ચિંતા કરી છે. મહાન ઉપકાર કર્યો છે માટે અરિહંત પરમાત્મા મહાસત્ત્વ છે.
મહાશિવાય - વળી પરમાત્મા કેવા છે? મહાશિવ છે. આત્માની ધ્રુવસત્તારૂપ પરતત્ત્વ મહાશિવ છે. શિવ એટલે નિરૂપદ્રવ, કલ્યાણ
વિગેરે.
પરતત્ત્વ પોતે કલ્યાણ સ્વરૂપ છે. ઉપદ્રવ રહિત છે કારણ કે પરતત્ત્વનું સ્મરણ પણ ઉપદ્રવોને હઠાવી દે છે અને કલ્યાણની પરંપરાનું સર્જન થાય છે. તે કોઈને બાધાકારક થતું નથી. તે કેવળ શક્તિ સ્વરૂપે અસ્તિત્વ ધરાવે છે. માટે તે કેવળ સ્મરણીય બની શકે, ભાવથી પૂજનીય થઈ શકે. આદરણીય થઈ શકે અને યોગીઓને અનુભવ ગમ્ય બની શકે છે આવું પરતત્ત્વ તે મહાશિવ છે. અર્થાત્ મહાન કલ્યાણ સ્વરૂપ છે.
અવાન્તરસત્તા જે આત્માએ અરિહંત પર્યાય ધારણ કરી છે તે પરમાત્મા કેવા છે? મહાશિવ છે કારણ કે તે સક્રિય હોવાથી અરિહંત પરમાત્માનું જે આલંબન લે છે તેના ઉપદ્રવોના હર્તા છે, કલ્યાણના કર્તા છે માટે અરિહંત પરમાત્મા મહાશિવ છે.
મહાવો થાય - વળી પરમાત્મા કેવા છે? મહાબોધ છે. પરતત્ત્વ મહાબોધ સ્વરૂપ છે કારણ કે તેનું ચૈતન્ય સ્વરૂપ કદીયે અવરાતું નથી. બોધ એટલે સમજ પરતત્ત્વ નિષ્ક્રિય હોવાથી એ બોધનો ઉપયોગ કરતું ४८
શતાવ
