________________
સાય – વળી અરિહંત પરમાત્મા કેવા છે ? સાર્વ છે. એટલે સર્વના છે. અરિહંત પરમાત્મા સમગ્ર વિશ્વના છે કેમકે તેમણે જગતના સર્વ જીવોને પોતાના હૃદયમાં સ્થાન આપ્યું છે. તેમને કોઈ જીવ સાથે ભેદ નથી. જીવો અને હું જુદા એવો ભેદ તેમણે રાખ્યો નથી. માટે સર્વના હોવાથી સાર્વ છે. અર્થાત્ સકલ જીવરાશિનાં હિતની ચિંતા કરનાર હોવાથી સર્વને પોતાના માન્યા છે એમ સાબિત થાય છે માટે અરિહંત પરમાત્મા સર્વના છે માટે સાર્વ છે.
–
સર્વજ્ઞાય – વળી પરમાત્મા કેવા છે ? સર્વજ્ઞ છે. સર્વ એટલે જેમાં કોઈ વસ્તુ, વાત, બનાવ વગેરે બાકી નથી. એ સઘળાને જાણનાર અરિહંત પરમાત્મા છે. માટે જ સર્વજ્ઞ લોકને જાણે છે, અલોકને પણ જાણે છે. ભલે અલોકમાં આકાશ સિવાય કોઈ પદાર્થ નથી છતાં આકાશના પણ એક એક પ્રદેશને જાણે છે તેના ગુણધર્મને જાણે છે. તેમના જ્ઞાન બહાર એક પણ વસ્તુ અને તેના ધર્મો નથી. માટે પરમાત્માનું જ્ઞાન તો જગત (૧૪ રાજલોક સ્વરૂપ) ઉલ્લંઘી ગયું છે માટે કહ્યું છે કે શુષ્પ્રાળુનાસ્ત્રિભુવનં તવ તન્તિ આ પરમાત્માનો જ્ઞાન ગુણ લોકાલોક પ્રકાશક હોવાથી પરમાત્મા સર્વજ્ઞ છે.
સર્વશિને – વળી અરિહંત પરમાત્મા કેવા છે ? સર્વદર્શિ છે. જેમ અરિહંત પરમાત્મા જાણનારા છે તેમ જોનારા પણ છે. જ્ઞાન અને દર્શન એ બંને ગુણ બોધ સ્વરૂપ છે. વસ્તુના બે ધર્મ છે સામાન્ય અને વિશેષ. જે વસ્તુના વિશેષ ધર્મને જાણ્યો તે જ્ઞાન કહેવાય છે અને સામાન્ય ધર્મને જાણે તે દર્શન કહેવાય છે. પરમાત્મા વસ્તુના બંને ધર્મને જાણનારા છે. તેથી વિશેષ ધર્મને જાણનાર હોવાથી સર્વશ કહેવાય છે અને સામાન્ય ધર્મને જાણનાર હોવાથી (સકલ પદાર્થોના સામાન્ય ધર્મોને જાણનાર હોવાથી) સર્વદર્શી કહેવાય છે. અર્થાત્ પરમાત્મા સકલ પદાર્થોના સર્વભાવોને જુએ છે. -
૩૮
શક્રસ્તવ
