________________
હૃદય-પ્રાણ વિના જીવી ન શકાય તેમ નિગ્રંથોની નિગ્રંથતા આ પરમબ્રહ્મસ્વરૂપ શુદ્ધાત્મદ્રવ્યરૂપ પ્રાણ સિવાય ટકી શકતી નથી. માટે નિગ્રંથો સદા પરબ્રહ્મ સ્વરૂપ શુદ્ધાત્મદ્રવ્યમાં લીન રહે છે. માટે નિગ્રંથોનું તે હૃદય છે અથવા જેમાંથી રાગદ્વેષ ટળી ગયા છે એવા પરમબ્રહ્મસ્વરૂપનું આ શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય રહસ્ય છે.
યોગ-પ્રાધાનાથાય - પુનઃ કેવા પ્રકારનું આ પરતત્ત્વ છે ? યોગીન્દ્રો, ભગવંતો વગેરેના પ્રાણનાથ એવું આ તત્ત્વ છે એટલે કે તેમના પરમાત્મ સ્વરૂપને જીવાડનાર આ દ્રવ્ય નાથના સ્થાને છે માટે યોગીન્દ્રોના પ્રાણનાથ છે અથવા યોગીન્દ્રો-યોગીઓમાં ઈન્દ્ર જેવા જેઓ છે તેમના પ્રાણ જે યોગ સાધના છે તેના નાથ. યોગનું યોગક્ષેમ કારક આ પરતત્ત્વ છે.
ત્રિભુવન-વ્ય-ન-નિત્યોત્સવાય – વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે? ત્રિભુવનભવ્યકુલનિત્યઉત્સવ છે. ત્રણ ભુવનમાં જે ભવ્યજીવો છે સિદ્ધ થવાને યોગ્ય છે તે જીવોના સમુદાયને આ પરતત્ત્વ હંમેશાં ઉત્સવરૂપ છે. કારણ જે ભવ્યજીવો છે તેને પરતત્ત્વ પર બહુમાન વગેરે થાય છે. જેથી આ તેમના જીવનમાં હંમેશાં ઉત્સવરૂપ બને છે તેનું સ્મરણ પણ આનંદ ઉપજાવે છે માટે ભવ્યકુલને હંમેશાં ઉત્સવ છે. - વિજ્ઞાન-ન-પરબ્રહ- સાત-સમથળે - વળી આ તત્ત્વ કેવું છે? વિજ્ઞાનાનન્દપરબ્રહ્મકાભ્યસામ્ય સમાધિ છે.
વિજ્ઞાન-આનન્દ અને પરબ્રહ્મની એકતારૂપ આત્મ સમાધિ સ્વરૂપ શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય છે. અર્થાત્ વિજ્ઞાન, આનંદ અને પરબ્રહ્મ એ ત્રણેની એકતારૂપ - એક સ્વરૂપ જે આત્મસમાધિ છે તે રૂપ શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય છે.
શકસ્તવ
