________________
શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય છે. માટે કરણરૂપ (સાધનરૂપ - નિમિત્તરૂપ) પર્યાયો છે તેનું કારણ તેમનું દ્રવ્ય છે તે શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય છે.
तरण- तारणाय વળી પરતત્ત્વ કેવું છે ? તરણનું તારણ છે. જે તરતું હોય તેને તારવાનું કામ કરે છે - તારનારું છે. જો કે નિષ્ક્રિય એવું આ શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય તારવાની કાંઈ ક્રિયા કરતું નથી, પણ જેમ માછલીને જળમાં તરવા માટે જળ નિમિત્ત છે તેમ ભવસમુદ્રને તરણમાં તારણરૂપ શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય છે. અર્થાત્ આ ભવસમુદ્રથી તરવામાં નિમિત્તરૂપ છે. માટે તરણનું તારણ આ તત્ત્વ છે. सात्त्विक-दैवताय વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે ? સાત્ત્વિક દૈવત સ્વરૂપ છે એટલે સત્તારૂપ દૈવત છે. શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય કેવળ આત્મદ્રવ્ય તે શક્તિરૂપ છે માટે તેની સત્તા છે એજ એનું શક્તિ સ્વરૂપ છે આત્મા પરમાત્મા સ્વરૂપ છે તે દેવ સ્વરૂપ છે પરંતુ આ પરતત્ત્વ પર્યાયની ગૌણતાથી જોવાય છે ત્યારે દ્રવ્ય એ શક્તિસ્વરૂપ સત્તાથી ઓળખાય છે માટે પરતત્ત્વનું દૈવત (દેવતા સ્વરૂપ) સત્તા (શક્તિ) સ્વરૂપ છે. માટે શુદ્ધાત્મદ્રવ્યનું સાત્ત્વિક (સત્તારૂપ) દૈવત (દેવતાસ્વરૂપ) છે.
तात्त्विक - जीविताय વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે ? તાત્ત્વિક જીવિત છે. આ પરતત્ત્વનું જીવિત (જીવવું) તાત્ત્વિક છે. પરતત્ત્વનું જીવિત સપે અખંડ અવિનાશી હોવાથી તાત્ત્વિક (રહસ્યાત્મક) છે. અર્થાત્ તાત્ત્વિક એટલે તે પણાથી તેનું અસ્તિત્વ છે તે જ તેનું જીવિત છે માટે શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય તાત્ત્વિક જીવિતરૂપ છે.
નિર્દેન્દ-પરમ-બ્રહ્મવ્યાય વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? નિગ્રન્થપરમબ્રહ્મહૃદય છે. જેની રાગદ્વેષની ગ્રન્થિ નીકળી ગઈ છે. અર્થાત્ સમ્યગ્દષ્ટિ વગેરેને આ શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય પરમ બ્રહ્મરૂપ હૃદય છે. અર્થાત્ નિગ્રંથોનું તો આ પરમબ્રહ્મસ્વરૂપહૃદય છે. પ્રાણ છે જેમ
૧૬
શક્રસ્તવ
