________________
ભૂતનાથા'- વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? ભૂતનાથ છે. તે ભૂતોનો નાથ છે. ભૂત એટલે જીવની પ્રાણવાળી એક પર્યાય છે. તે પર્યાયનું યોગ ક્ષેમ વરતત્ત્વથી થઈ રહ્યું છે કારણ કે દ્રવ્ય ન હોય તો પર્યાયનું અસ્તિત્વ જ ન હોય. પ્રાણ, ભૂત, જીવ અને સત્ય આ ચાર જીવોના જ પર્યાયવાચી શબ્દ છે તેમાં ભૂત એ જીવની પ્રાણવાળી પર્યાય છે તેનું યોગ પણ પરતત્ત્વથી છે અને ક્ષેમ પણ પરતત્ત્વથી થઈ રહ્યું છે માટે પરતત્ત્વ ભૂતનાથ છે.
નવાનવાય - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? જગદાનન્દ છે. એટલે જગતને આનંદરૂપ છે. જગત આખું જે આનંદ-કિલ્લોલ કરી રહ્યું છે તે આ પરતત્ત્વને આભારી છે. જો પરતત્ત્વ દ્રવ્ય શક્તિ સ્વરૂપ પરંતુ દ્રવ્ય નીકળી જાય એટલે તે પર્યાય (અશુદ્ધો પણ જીવની મટીને જડની થઈ જાય છે. તેમાં કોઈને આનંદ નથી. સમગ્ર જગતને આનંદરૂપ આ પરતત્ત્વ છે. માટે તે જગદાનન્દ છે.
પિતામહાય - વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે? જગતપિતામહ છે. સકલ જગતની ઉત્પત્તિ પરતત્ત્વમાંથી થઈ છે. અર્થાત સકલ પર્યાયો દ્રવ્યમાંથી ઉપજે છે. માટે શક્તિ સ્વરૂપ દ્રવ્ય પરતત્ત્વ તે જગતપિતામહ છે એટલે તે જગતના દાદા છે.
નવાધિદેવાય - વળી આ પરતત્વ કેવું છે? જગદેવાધિદેવ છે. જગતના દેવોમાં અધિક દેવ સ્વરૂપ છે. અર્થાત્ દેવોના પણ દેવ સ્વરૂપ છે. જગતમાં અનેક આત્માઓએ દેવ સ્વરૂપ ધારણ કર્યું છે. પણ પરતત્ત્વ તેના પણ દેવ છે કારણ કે શક્તિ સ્વરૂપ દ્રવ્ય જ નિર્મળ થાય છે ત્યારે તેની પરમાત્મ-દેવ પર્યાય પ્રગટે છે. માટે શક્તિ સ્વરૂપ પરતત્ત્વ તો તેનો પણ દેવ છે. તે સત્તારૂપ દ્રવ્યની નિર્મળતાને આધારે પરમાત્મા પર્યાય પ્રગટે છે માટે પરતત્ત્વ જગદૂદેવાધિદેવ છે.
શસ્તવ
