________________
નવીરા - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? જગતનું ઈશ્વર છે. સમગ્ર જગતનું ઐશ્વર્ય એ પરતત્ત્વમાં રહેલું છે. ઐશ્વર્ય બાહ્ય અને અત્યંતર સંપત્તિથી જણાય છે. પરતત્ત્વમાં ચિતિ શક્તિરૂપ અત્યંતર સંપત્તિ ભરપૂર છે તે ઐશ્વર્યથી સુશોભિત એવું પરતત્ત્વ સમગ્ર જગતના ઐશ્વર્ય કરતાં અનેકગણું ઝળકી રહ્યું છે માટે તે જગદીશ્વર છે.
નારિ-વનાથ - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? જગતાદિકન્દ છે. પરતત્ત્વ જગતનું આદિ કન્દસ્વરૂપ છે. કન્દ એ આખા વૃક્ષનો આધાર છે. તેમ સમગ્ર જગતનો આધાર પરતત્ત્વ છે. દ્રવ્યની સત્તાના આધારે જ સમગ્ર જગત આદિ ખડું છે. દ્રવ્યનું જ ઉત્પાદ, વ્યય સ્વરૂપ તે જગત છે. ઉત્પાદ, વ્યય હોય ત્યાં પ્રોવ્ય સ્વરૂપ દ્રવ્ય તો રહેલું છે માટે દ્રવ્યની સત્તા એ જગતનો આદિ કંદ છે. કંદ સિવાય વૃક્ષ સ્થિર રહી શકે નહિ. તેમ દ્રવ્યની સત્તા વિના જગત દૃશ્યમાન હોય નહિ માટે જગતનો આદિ કંદ પરતત્ત્વ હોવાથી તે જગતાદિકંદ છે.
નામાસ્વરે - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે જગતભાસ્વત્ છે. જેમ સૂર્ય જગતને પ્રકાશિત કરે છે તેમ પરતત્ત્વ જગતનું પ્રકાશસ્વરૂપ છે. અર્થાત્ પરતત્ત્વના કારણે જગત પ્રકાશવાળું છે. જંગત પરતત્ત્વથી ઝળકી રહ્યું છે. ચૈતન્યના અભાવે જગતમાં ઘોર અંધારું છે. ચૈતન્ય સ્વરૂપ આત્મદ્રવ્યનું અસ્તિત્વ ન હોય તો જગત નહિવત્ છે. જેમ અલોકમાં કેવળ આકાશ છે તેમ અહીં પણ કેવળ આકાશ જ હોત. કેમકે જે કાંઈ છે તે સમગ્ર ચૈતન્ય શક્તિના લીધેજ છે. માટે જગતનો સાચો સૂર્ય આ પરતત્ત્વ છે.
નર્મિ -સાક્ષ - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? જગત્કર્મસાક્ષી છે. જગતના કાર્યોમાં સાક્ષરૂપ છે. જગતમાં જે કાંઈ ક્રિયા થઈ રહી છે તેની સાક્ષીરૂપ આ પરતત્ત્વ છે. સમગ્ર જગતનું સર્જન પરતત્ત્વથી છે. તેથી જગત્ રૂપ કર્મનું સાક્ષીભૂત તે પરતત્ત્વ છે. આપણું શરીરરૂપ કાર્ય
શકાવ
