________________
અરૂપી એવા ચૈતન્યને મુખ ક્યાંથી હોય ? પણ તેના ચક્ષુથી દર્શન કરવા હોય તો આત્માને જ્ઞાનનું બાહ્ય સાધન એવી પાંચ ઇન્દ્રિયોના આધારે તેના દર્શન થાય છે માટે પરતત્ત્વ પાંચ ઇન્દ્રિયોરૂપ પાંચ મુખ સ્વરૂપ છે.
-
મૃત્યુજ્ઞયાય – વળી પરતત્ત્વ કેવું છે ? મૃત્યંજય છે. જેણે મૃત્યુને જીતી લીધું છે. અર્થાત્ તેનું મૃત્યુ થતું નથી કેમકે તે અમર છે, પરંતત્ત્વ નિરંતર સ્વરૂપમાં જ રહેવાથી તે રૂપ અમૃતથી પુષ્ટ થયેલું છે માટે અમર છે તેને મૃત્યુ આવતું નથી. તેના પ્રાણો ધ્રુવ છે માટે તેને કોઈ હણી શકતું નથી. તેથી તેનું મૃત્યુ થતું નથી માટે તે મૃત્યુંજય છે.
અમૂર્તયે - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે ? અષ્ટમૂર્તિ છે. એટલે પરતત્ત્વ આઠ મૂર્તિ સ્વરૂપ છે. મૂર્તિ એટલે મૂર્ત સ્વરૂપ. પરતત્ત્વ તો અમૂર્ત છે પરંતુ તેણે આઠ મૂર્ત સ્વરૂપો ધારણ કર્યા છે. અર્થાત્
જ્ઞાનાવરણીયકર્મના ક્ષયથી જ્ઞાન સ્વરૂપ દર્શનાવરણીયકર્મના ક્ષયથી દર્શન સ્વરૂપ
વેદનીયકર્મના ક્ષયથી અવ્યાબાધ સ્વરૂપ મોહનીયકર્મના ક્ષયથી ચારિત્ર સ્વરૂપ
આયુષ્યકર્મના ક્ષયથી અક્ષય સ્થિતિરૂપ
નામકર્મના ક્ષયથી અરૂપીત્વરૂપ
ગોત્રકર્મના ક્ષયથી અગુરુલઘુત્વરૂપ
અંતરાયકર્મના ક્ષયથી અનંતવીર્ય રૂપ લાગે.
આ રીતે આઠ કર્મના ક્ષયથી આઠ પર્યાયરૂપ ગુણથી મૂર્તિ સ્વરૂપ જેનું છે તે કારણથી પરતત્ત્વ અષ્ટમૂર્તિ છે. આ મૂર્તિ એટલે ચાક્ષુષ પ્રત્યક્ષ થનાર મૂર્ત સ્વરૂપ નહિ પણ જે અખંડ એક સ્વરૂપ પરતત્ત્વ હતું તે. આઠ કર્મના ક્ષયથી આઠ રૂપે જણાય છે તેથી અષ્ટમૂર્તિ છે.
૭૬
શકાવ
