________________
શરીરને ધારણ કરવારૂપ જન્મ અને તેના વિયોગરૂપ મરણને કરી શકે. માટે પરતત્ત્વ નિરામય સ્વરૂપ છે.
નિષ્ટોન - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? નિષ્કલંક છે. કલંક રહિત છે. કલંક એટલે ડાઘ. પરતત્ત્વ કલંક રહિત નિર્મળ-સ્વચ્છ છે. કલંક માત્રને કરનાર કર્મ સમુદાય છે. કર્મ સમુદાયનો તે પરતત્ત્વ સંગ્રહ કરતું નથી. તે સ્વરૂપ સ્થિત છે તે કાંઈ કરતું નથી. ચિંતે રૂતિ વર્ષ કરાય તે કર્મ. કોઈ અશુદ્ધ ક્રિયા કરે તો તે કર્મોનો સંગ્રહ થાય.
જીવની શુદ્ધ પર્યાય પણ સક્રિય છે અને અશુદ્ધ પર્યાય પણ સક્રિય છે. શુદ્ધ પર્યાયની ક્રિયાને ગુણ કહેવાય છે. અર્થાત્ તે ક્રિયા આત્માને ગુણકારી બને છે માટે તે ક્રિયાથી ગુણના ભોગમાં આનંદ હોય છે. અશુદ્ધ પર્યાય અશુદ્ધ ક્રિયા કરે છે તે મિથ્યાત્વાદિ છેવટે યોગની ક્રિયાથી પણ કર્મનો સંગ્રહ કરે છે. તે ક્રિયાથી પ્રાપ્ત થયેલા કર્મોના ભોગમાં આનંદનો અભાવ હોય છે તથા સુખ-દુઃખ ઉપચરિત ભોગ કરે છે. પરતત્ત્વ આ બંને ક્રિયાથી રહિત છે. માટે નિષ્કલંક છે.
પવિતાય - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે ? પરમદેવત છે. પરમ દેવસ્વરૂપ છે. દેવતા સ્વરૂપ તો પરમાત્મા સિવાય ક્યાંય નથી છતાં જે દિવ્યતિ તે દેવ એ પ્રમાણે વ્યત્પત્તિનો અર્થ ઘટતાં ચાર ગતિમાં જે એક દેવગતિ છે તેમાં ફક્ત વ્યુત્પત્તિ અર્થ જ ઘટે છે પરંતુ વાસ્તવિક દૈવત પરમાત્મામાં છે કારણ કે તે આત્મગુણથી પ્રકાશિત થાય છે. તે દૈવત પણ પરમઉત્કૃષ્ટતાને પામેલું પરતત્ત્વમાં છે કારણ કે તે દ્રવ્યશક્તિ સ્વરૂપથી સ્વયં પ્રકાશિત છે માટે પરતત્ત્વ પરમ દૈવત છે.
સાશિવાય - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? સદાશિવ છે. જે સદાહંમેશાં નિરૂપદ્રવ છે અર્થાત્ કલ્યાણ સ્વરૂપ છે. તેમના શિવ સ્વરૂપમાં કદી કોઈ વિઘ્ન-અંતરાય નડતા નથી. જેથી શિવ સ્વરૂપ અલિત ન થાય. તેના જે જે સ્વરૂપો છે તે સ્થિર ફેરફાર ન થાય તેવા છે માટે
શકસ્તવ
૭૩