________________
દ્વાદશાંગી હતી અને દેવર્ધ્વિગણી ક્ષમાશ્રમણનાં સમયે પૂર્વ નાશ પામ્યા. ચૌદ સદીમાં પીસ્તાલીશ આગમની પરંપરા થઇ (મહેન્દ્ર સૂ. માં ૪૫ આગમની ગાથા કહી.) એમાં ચાર મૂળસૂત્ર છે. જે સાધુ જીવનનો પાયો છે. દુપ્પહસૂરી મહારાજના વખતમાં ચાર મૂળસૂત્ર રહેશે. દ્વાદશાંગી અર્થથી શાશ્વત પદથી નહીં. પૂર્વ મુનિઓની બુધ્ધિ વિગેરે વિશેષ હતી. પછી ઘટાડો થયો. ઋષભદેવ ભ.ની દ્વાદશાંગી મોટી અને મહાવીર સ્વામી ભગવાનની નાની પણ તત્ત્વ તો એજ હોય. કાળે-કાળે બુધ્ધિ હીન થવાથી અર્થનો વિસ્તાર ગણધરો આદિ ઘટાડે. શિષ્યોની બુધ્ધિ પ્રમાણે.. અર્થ સમજાવે.
શાસનની ઉત્ત્પત્તિથી માંડીને વિચ્છેદ સુધી રહે તે મૂળસૂત્ર કહેવાય વિશિષ્ટ-શ્રાવક સચિત્ત ત્યાગી, બ્રહ્મચારી હોય તો ચાર અધ્યયન તથા આવશ્યક સૂત્ર ભણી શકે. ઐરાવતાદિ ક્ષેત્રમાં પણ આ મૂળસૂત્ર હોય જ.
સંસારત્યાગી સાધુ યોગોહન કરેલ સાધુ જ આગમ ભણી શકે. સંયમમાં ધૃતિ એટલે જ સાધુપણાનું કારણ પોતાની મર્યાદા તૂટીને જાય તે કૃતિ. ધૃતિ ગુણ ન હોય તો દુઃખ આવ્યા પહેલાં જ ગભરાઇ જાય. જેનાથી પાંચ ઇન્દ્રિયોના વિષયો ભોગવવાની ઇચ્છા થાય તે ઇચ્છા કામ. જેનાથી વૈદોદય થાય તે મદનકામ. વ્યુત્પત્તિ અર્થ કામનો કંહે. વીષીદ્રન્તિ-અવવધ્યો ( લેવાને-બંધાય) તેવુ પ્રાપ્લિનઃ કૃતિ વિષયા । મ ધાતુ- ફૂસકી પડવાના અર્થમાં- જેનાથી માણસ લપસી પડે વિ+સદ્ર ધાતુ . જેનામાં પ્રાણી વિશિષ્ટ રીતે બંધાય તે વિષયઃ, વિષયા સકત જીવ પડી જાય. વિષય સુખમાં પ્રસકતા બુધ = જ્ઞાની સમજુ, આજ્ઞાને સમજે તે. અનાદિના મોહના સંબંધીથી છુટવા આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તે. તે બુધ જેમને કલ્યાણ મિત્રનો પરિવાર નથી તે અબુધ(વિશેષે પશ્યતિ ચિત્ત તે વિપશ્ચિત) અબુધજન વિશેષ્ય લેવુ....! મોજમજા કરાવનાર મિત્ર નહિ પણ આત્મ કલ્યાણના માર્ગે લઇ જાય તે કલ્યાણ મિત્ર કહેવાય. વિષયસુખમાં શ્રી દશવૈકાલિક વાચના - ૯
૩૧
