________________
મુખ્ય રાખીને વાત થાય. આત્માનો આકાર છે પણ વર્ણાદિ નથી.
(પ્રત્યકારણ-પ્રતીતિ)
ધર્મપ્રજ્ઞપ્તિ-ધર્મના સવરૂપની જાણકારી જેમાં છે તે ધર્મપ્રજ્ઞપ્તિ. હકીકતમાં સર્વવિરતિ ધર્મ જ લાભદાયી છે. એ પણ છ કાય જીવોનું રક્ષણ કરે તો જ સફળ થાય. . જ્ઞાનાવરણીયનું પુદ્ગલોનો આત્માની સાથે સંબંધ થવો તે બંધ. પણ એને નાશવાન માનીએ તો બંધ ઘટી શકે નહીં. ઉત્પન્ન થતાંની સાથે નાશ માને તો એને મિથ્યાત્વાદિ લાગે જ નહીં. જો ઘટ ઉત્પન થતાંની સાથે નાશ પામે તો તેમાં પાણી ભરવું વિગેરે ક્રિયા નહીં ઘટે માટે બૌધ્ધના મતે બંધાદિ નહીં ઘટે. - આત્મા અવિનાશી છે. વિકાર નહીં દેખાતો હોવાથી આકાશની જેમ વિનાશી ઘડો નાશ પામે તો તેના ટુકડા વિગેરે દેખાય છે. તેમ આત્મામાં નથી. જો આત્મામાં નિરન્વય નાશ હોય તો હું પહેલા રોગ હતો હવે નિરોગી થયો એમ કથન ન ઘટે. - મૂળ સ્વરૂપથી કાયમ રહે તે નિત્ય. પર્યાયની અવસ્થા ગૌણ કરી દ્રવ્યની અવસ્થા નિત્ય રાખે શાશ્વત. મેરૂપર્વત શાશ્વત છે. દ્રવ્યાર્થિક નયથી...મૂળ સ્વરૂપે નિત્ય છે. તેમાં પર્યાયાર્થિક નયથી અપેક્ષા રાખીને નિત્યનું લક્ષણ બંધાય છે. “તદભાવિવ્યાં નિત્યમ્” ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રુવપણે હોય. તે સત્ ને ભાવથી અવ્યય નિત્ય છે. બાળાવસ્થાનું સ્મરણ વૃધ્ધાવસ્થામાં થાય છે. માટે આત્મા નિત્ય છે. છીપમાં ચાંદીનો ભ્રમ થયા પછી તેમાં બાધ થાય છે. જ્યારે આ જ્ઞાનમાં બાધ નથી. જો બાળ અને વૃધ્ધમાં કાર્ય-કારણભાવ માનો તો નિરન્વય ક્ષણના વિનાશમાં આ ઘટશે નહીં કર્મની ક્રિયા કાળને... ફળને કાળ જુદો છે. જો બંનેમાં એક આત્મા ન હોય તો એકાદિ કરણ કેવી રીતે ઘટે ? - જો આત્મા નિત્ય માનો તો કૃતશાશ, અકૃતાગમ આદિ દોષો શ્રી દશવૈકાલિક વાચના - ૨૦
૧ ૪૫)