________________
શ્રી કલિક વાચના - ૨૮. धर्मप्रज्ञप्ति छज्जीवणियझयणम्
चतुर्थ अध्ययनम् સંસર- સમ્યક પ્રકારે સરકે તે સંસાર આમથી આમ જાય તે જીવ છે. એ નો એ જ જીવ નરક-તિર્થયમાં જાય છે. માટે શાશ્વત, માટે જ નિત્ય, પ્રત્યભિજ્ઞાનથી આત્મા નિત્ય, પ્રત્યભિજ્ઞાનથી આત્મા નિત્ય છે. બૌદ્ધોમાં શૂન્યવાદી, ક્ષણિક વિગેરે ચાર ભેદે છે. નિરવદ્ય ક્ષણિક એ પરમાર્થ નથી. આત્મા પ્રકૃતિ પણ નથી. વિકૃતિ પણ નથી. પ્રકૃતિ એ મૂળ કારણ છે. એમાંથી ઉત્પન્ન થાય તે વિકૃતિ. એમ સાંખ્ય અને બૌધ્ધો માને છે. આ બરાબર નથી. જો એકજ સ્વભાવવાળો આત્મા હોય તો સંસરણ કેમ થાય ? માટે વિભાસ યા ભજનાથી સ્થાત્ - નિત્ય છે. સ્યાત્ અનિત્ય છે. દ્રવ્યથી નિત્ય પર્યાયથી અનિત્ય છે. જો એમ ન મનાય તો સંસારાવોચન વિ. સર્વ ઘટી શકે નહીં...
ગુળ પર્યાયવત્ દ્રવ્યમ- દ્રવ્યાર્થક નયથી આત્મા નિત્ય છે. કારણ વિભાગનો અભાવ હોવાથી વસ્તુ નિત્ય છે. કારણનો વિનાશ ન થતો હોવાથી વસ્તુ નિત્ય છે. કાર્ય કારણનો વિભાગ ન થાય. આત્માના કારણ સાથે વિભાગ ન હોવાથી નિત્ય છે. કારણ વિના કાર્ય નથી. પટમાં કારણને વિભાસા કારણનો નાશ દેખાય છે. ને વિનાશ પણ છે. વર્ણ-ગંધ-રસ સ્પર્શ હોય તે મૂર્ત આમાં અપૌલિક ભાવ શ્રી દશવૈકાલિક વાચના - ૨૦
૧ ૪)