________________
પૂ. હરિભદ્રસૂરી મહારાજાએ એક પદમાં, શબ્દાર્થ, વાક્યાર્થ, મહાવાક્યર્થ.. ઐદપર્યાર્થ નિર્દેશેલ છે. દર શર મના હરિ એટલે ઘોડો થાય એ હરિનો અર્થ અહીં ઘોડો ન કરાય. વાક્ય ઉપરથી શબ્દનો અર્થ કાઢવો. શબ્દનો અર્થ વાક્યર્થ ઉપર છે. વાક્યર્થનો અર્થ મહાવાક્યર્થ પર છે...!
ઐદંપર્યાર્થ-જ્ઞાન ભણીને કરવાનું શું? સંવરની દિશામાં લઈ જાય આશ્રવને ઘટાડે તો જ જ્ઞાની. સંવર વધારે નહીં અને આશ્રવ ઘટાડે નહીં તો ગમે તેવો પ્રખર જ્ઞાની..... મિથ્યાત્વી જ કહેવાય. જ્ઞાનનો ઉદેશ શબ્દજ્ઞાન મેળવવા માટે નથી. પણ ભાવ જ્ઞાના સમર્થનમાં માટે છે દ્રવ્ય જ્ઞાન. ઉપયોગી છે. પણ તેનું તેટલું મહત્ત્વ નથી. આવડી જવું એ જ્ઞાનનું ફળ નથી. તો જ્ઞાનનું ફળ શું ?
સાપતિત્ત-એનું પ્રાપ્ત માવડીયં-સ્મૃતિમાંથી બહાર પડવું તે ગાવવી' કહેવાય. કંઠસ્થ કરવું તે આવડ્યું. ન કહેવાય. અંતરની પરિણતિમાં વસી જાય. ગમે તે ગોખવાથી આવડી તો જાય. એનું ફળ શું? આવડે એ ફળ નથી પણ પરિણતિમાં કેળવણી એ એનું ફળ છે. પ્રયત્ન કરવાથી ક્ષયોપશમ થયો આ અંતરમાંથી બહાર આવે તે આપતિત. જેના પરિણામે હેય-ઉપાદેયનો વિવેક આજ્ઞાનું મહત્વ વધે.
આશ્રવ ખુંચે સંવર અપનાવે તો એ જ્ઞાનનું ફળ કહેવાય. નિશ્ચય નયથી પરમાત્માની આજ્ઞાની વફાદારીમાં ફીટ હોય. તેજ્ઞાની. મયણા અને સુરસુંદરી એમાં સુરસુંદરીમાં પોપટીયું જ્ઞાન હતું પણ વિવેક ન હતો.
સંસ્કારોની દિશા પલટી નાંખે તે જ્ઞાનનું ફળ. બેંકનો મેનેજર હોય પણ ત્યાં મારા પણું ન આવે. ઘરની તિજોરીમાં ૪૦૦૦ રૂપિયા હોય છતાં મારા પણું આવે.
• ત્રિી દશવૈકાલિક વાચના - ૨
(૧૦)