________________
735
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
ચેતનામાંથી શુદ્ધ ચૈતન્યત્વનો સંપૂર્ણ ઝંકાર ઉઠવો જોઈએ. પોતાના ત્રિકાળ શુદ્ધચૈતન્યમય સ્વરૂપનો અંદરથી પોકાર ઉઠવો જોઇએ.
વૃત્તિઓના વમળમાંથી બહાર આવવા, આપણે જે કાંઈ પણ પ્રક્રિયાઓ કરીએ છીએ, તેનાથી આત્માની પ્રાપ્તિનો અનુભવ કાંઇક જુદો જ છે. માનસિક સંઘર્ષ, તણાવ, હઠ, બળાત્કાર વગેરે દ્વારા વૃત્તિઓના વમળમાંથી બહાર નીકળાતું નથી. નીકળવાનો ભાસ થાય છે-ભ્રમ થાય છે અને જડતાપૂર્વક એની પુનરાવૃત્તિ થાય છે. એનાથી આપણું સમગ્ર તંત્ર જડ બની જાય છે અને જીવન એક ઘરેડ બની જાય છે. ધ્યાનમાં ઊંડાને ઊંડા ઉતરવાથી વૃત્તિઓના વમળો શાંત થાય છે અને ચૈતન્ય તત્ત્વ'ખૂલે છે-ખીલે છે-મહોરે છે.
જે ખરેખર પૂર્ણ છે તેને આપણે અપૂર્ણ માની પૂર્ણ કરવાની ઈચ્છા રાખીએ છીએ, તે અગાધ સમુદ્રમાં બે લોટા પાણી નાંખી સમુદ્રને પૂર્ણ કરવા જેવું છે. ચૈતન્યનું અવિનાશી, પૂર્ણ, અરૂપી, અવ્યાબાધ સ્વરૂપ સમજાતું નથી માટે દૃષ્ટિ પૂર્ણતત્ત્વ ઉપર ફરતી નથી. જ્યાં સુધી ભીતરમાં કરવાપણાનો અભિપ્રાય વર્તે છે ત્યાં સુધી પરમાત્માને યથાર્થ સ્વરૂપમાં માન્યા ન કહેવાય. દૃષ્ટિને દશ્ય ઉપરથી ઉઠાવી લઈ દૃષ્ટામાં સમાવી દેવાની છે કારણકે આત્મા એના મૌલિક સ્વરૂપમાં અક્રિય છે અને અકર્તા છે.
‘પરમારથ પંથ જે કહે' - જ્ઞાનમાંથી વિકારીભાવોને દૂર કરી જ્ઞાનને નિર્મળ કરવાનું છે. જ્ઞાનને માટે પ્રાકૃતમાં ‘નાળ’ કે ‘બાળ’ બ્રાહ્મિ લીપીના શબ્દનો પ્રયોગ થાય છે. તેમાં ‘f’ અક્ષર પર વિચારણા કરતા કોઇ નવી જ અનુપ્રેક્ષા પ્રાપ્ત થાય છે. ‘ ં’ વર્ણાક્ષરનો છેદ કરતાં ત્રણ
હૃદય અનુરાગી, બુદ્ધિ વિવેકનંતી, ઈન્દ્રિયો અંતર્મુખી અને મન સંયમી થયા વગર લોકોત્તર જીવનમાં આગળ વધાતું નથી.
