________________
શ્રી અરનાથજી ,
734
વૃત્તિ પ્રબળ બને છે ત્યારે થવાની અને કરવાની ઇચ્છા જોરદાર બને છે. પુત્ર, પિતા, માતા, પિતા, પતિ, પત્ની, ગુરુ, શિક્ષક, સાધુ, ત્યાગી, સંન્યાસી, યોગી, ભોગી, ધ્યાની, વિજ્ઞાની, શ્રીમંત થવું છે અને થવા માટે કરવું છે. જીવનમાં આ પ્રબળ બને છે ત્યારે ચેતના એમાં અટવાય છે. અધ્યાત્મ ક્ષેત્રે કરવાપણું નથી. પર્યાયમાં થવાપણું છે. દ્રવ્યમાં હોવાપણું છે. જ્યાં પોતામાં જ કરવાપણું નથી ત્યાં અન્યમાં કરવાપણું કે અન્યને પમાડવાપણાનો કે બનાવવાપણાનો પ્રશ્ન રહેતો જ નથી.
ધર્મ એ ક્રિયા નથી, વિચાર નથી, વ્યવહાર નથી, એ સ્વભાવ છે. વસ્તુનો સહજ સ્વભાવ એ જ ધર્મ. II વઘુ સહાવો ઘમો સ્વની ઓળખ તે જ્ઞાન અને સ્વનું અવિસ્મરણ તે ધ્યાન છે. ધ્યાનમાં સ્વભાવનો આવિર્ભાવ થાય છે. સ્વભાવનું વિસ્મરણ એ વિભાવ છે કે જેના કારણે જ કર્મનો બંધ થાય છે. આ પ્રવૃત્તિ કરતાં કરતાં વૃત્તિઓનું ઉત્થાન ન થાય, એને તક ન મળે એ જોયા કરવું અને ચેતના એ વૃત્તિઓમાં અટવાઈ ન જાય ગૂંચવાઈ ન જાય. એનું ધ્યાન રાખવું એ જાગૃતિ છે. અંદરથી કર્તાભાવ સંપૂર્ણ છૂટી ગયો હશે અને પ્રવૃત્તિ માટેના પરિણામનો આગ્રહ છૂટી ગયો હશે પછી પ્રવૃત્તિ બાધક નહિ બને. પરિણામનો આગ્રહ જ આવેશમાં તાણી જાય છે. વાસના, વૃત્તિ, વિકલ્પ અને વિચારથી ચેતનાને ઉપર ઉઠાવવાની છે. આ સાધનામાં સંઘર્ષ અનિવાર્ય છે કારણકે વર્તમાનમાં જે અવસ્થા નિર્માણ થઈ છે તેમાં આપણી ભૂતકાળની કરણીથી આપણો જ સો ટકા ફાળો છે. આપણી સમગ્ર ચેતના એ પ્રક્રિયામાં સામેલ થયેલી છે, જે ભાવાત્મક સર્જન છે અને તે સ્વનું છે. એમાંથી મુક્ત થવું હશે તો સંઘર્ષ જોઇશે જ. સંઘર્ષ એટલે સ્વરૂપનો સંપૂર્ણ સ્વીકાર. એક વખત સમગ્ર
અજ્ઞાન-મોહ-દુઃખ સીમિત છે, જ્ઞાન-પ્રેમ-સુખ પૂર્ણ છે-અસીમ છે.
