________________
શ્રી અરનાથજી
છે
736
ઉભી રેખાઓ અને અનુસ્વાર “o” ની પ્રાપ્તિ થાય છે; તેમાં પ્રથમની Il=() રેખાને યોગ્ય રીતે સમજવી જોઈએ. શાસ્ત્રોમાં મતિ, શ્રત, અવધિ, મન:પર્યવ અને કેવલજ્ઞાન એમ પાંચ પ્રકારે જ્ઞાન કહ્યું છે. ત્રણ ઉભી રેખામાંથી પ્રથમ ! રેખા મતિ અને શ્રુતજ્ઞાન સાથે સંબંધ ધરાવે છે, જે મન અને ઈન્દ્રિયોને આશ્રિત હોવાથી પરાશ્રિત-પરોક્ષ ગણાય. મતિ અને શ્રુતના ભેદો-પ્રભેદો સુક્ષ્મદ્રષ્ટિથી અનંતા છે, જેને પૂર્વધરો જાણે છે. - જ્યારે બીજી ઉભી રેખા (1) અવધિ અને મનપર્યવજ્ઞાનને સૂચવે છે. જેમાં કોઈ મન કે ઇન્દ્રિયોનો આધાર નથી. એ આત્મપ્રત્યક્ષ છે એટલે કે
સ્વાશ્રિત છે. તે ચેતનાનો નિર્મળ પ્રકાશ છે, જેને ‘ભાવ જ્યોતિ' કહેવાય છે. જે પ્રાપ્ત થતાં આત્મામાં કર્મરજની નિર્મુલન અવસ્થા પ્રગટે છે. - ત્રીજી જે ઉર્ધ્વરેખા (I) છે તેને વિચારતા તે કેવળજ્ઞાન પર્યાયમાં પ્રગટેલો પરમ જ્યોતિરૂપ જ્ઞાન. પ્રકાશ છે, જે સ્વયંની પૂર્ણશક્તિનું પ્રગટીકરણ છે, જે સંપૂર્ણ ઘાતકર્મોના નિર્જરણનું પરિણામ છે. પહેલી અને બીજી ઉર્ધ્વરેખામાં જે આશ્રિતતા હતી તે આશ્રિતતા નીકળી જતાં ત્રીજી ઉર્ધ્વરેખામાં કેવળ માત્ર “સ્વજ રહે છે. વળી આ “ના” માં માથે જે અનુસ્વાર ‘૦’ છે તે “સિદ્ધિગતિનામધેય”ની પૂર્ણતાને અવલંબે છે. એ આત્માના શૂન્યત્વ સ્વરૂપ અસર અભાવના અવ્યાબાધ સ્વરૂપને સૂચવે છે. આમ માત્ર “ના” શબ્દ પોતાના શુદ્ધાતમ ઉપયોગવંત સ્વરૂપમાં લીનતા વધતાં કેવળજ્ઞાન સ્વરૂપથી ઝળકી ઉઠે છે. અર્થાત્ પ્રાકૃત ભાષામાં રહેલ આ “ના” શબ્દ, પરસમયમાંથી સ્વસમયમાં, પર્યાયદષ્ટિમાંથી દ્રવ્યદૃષ્ટિમાં, ભેદમાંથી અભેદમાં, અપૂર્ણમાંથી પૂર્ણમાં જવાની પ્રેરણા કરે છે અને તેના દ્વારા પોતાના શુદ્ધ ચિદાનંદ સ્વરૂપમાં લીનતા સાધવાની પ્રેરણા આપે છે.
જેણે મોહને સર્વથા હણી નાખ્યો છે તે વીતરાગી છે.
જે મોહને હણી રહ્યો છે તે વૈરાગી છે.
