________________
729
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
એક વેદનામાંથી - અનુભવના વિરહની વ્યથામાંથી પસાર થવું પડે છે. સ્વને પામવાની વેદના તીવ્ર બને પછી જ તે શક્ય બને છે.
સમ્યગ્દર્શન એ જીવનની એક મૌલિક ઘટના છે, જેમાં તે પોતે સ્વયં જેવો છે તેવો સમગ્રપણે પોતાને જાણી લે છે. તે માટે ઉપયોગને સ્વરૂપના ખલમાં ઘૂંટવો પડે છે. ઉપયોગનું મુખ વૃત્તિ તરફ કે પ્રવૃત્તિ તરફ નહિ પણ સ્વરૂપ તરફ સતત રહે ત્યારે એ રસ ધ્યાનમાં સિદ્ધ થાય છે. ધ્યાનમાં એ રસ સિદ્ધ થયા પછી ઉપયોગ અખંડપણે સ્વરૂપાકારે વર્તે છે. કલાકો-દિવસો-મહિનાઓ અને વર્ષો સુધી ઉપયોગને અવિક્ષેપપણે ધ્યાનમાં ઘૂંટ્યા પછી એ ધારા સિદ્ધ થાય છે અને પછી ઉપયોગ સ્વરસમાં ઝબોળાયેલો રહે છે. પ્રસન્નરસ નિમગ્ન રહે છે અને અંતે બ્રહ્મરસને પામેલો પ્રેમરસ ને કરુણારસ વહાવતો-રેલાવતો સિદ્ધરસને પામે છે. પછી સિદ્ધરસમાં તરબતર રહે છે.
ન
મોહનીયના કર્મોના ક્ષય, ઉપશમાદિ દ્વારા નિશ્ચયથી સમ્યગ્દર્શનાદિ ગુણોનું પ્રગટીકરણ કરવાનું છે એટલે કે પર્યાયમાં આત્મગુણોનો સંપૂર્ણ ઉઘાડ કરવાનો છે, તે ન થાય ત્યાં સુધી સ્વયંના પૂર્ણ આનંદમય સ્વભાવને પામી શકાતો નથી. તેથી જ મહામહિમાવંત જ્ઞાની પુરુષો તે આત્મતત્ત્વને પકડવાની વાત કરે છે. તેને જો ન સ્પર્શે તો આત્માની વાતો વાણી વિલાસનું કારણ બને છે. શબ્દોની માયાજાળથી આત્મા ક્યારે પણ પામી શકાતો નથી. પૂર્ણ મૌન બની જવાનું છે એટલે કે સ્વયંનો શરણ્યભાવ જ સ્વયંને ઓગાળે છે અર્થાત્ છ એ કારકોને અત્યંતરમાં પ્રવર્તાવી સ્વયંમાં ઓગળી જવાનું છે. પૂર્ણદ્રવ્યમય બનીને પૂર્ણ પર્યાયનું પ્રગટીકરણ કરવાનું છે, આ જ અરનાથ ભગવાનનો પરમધર્મ છે.
સાધનના ભોગે સાઘ્ય ટકાવવાનું છે. દેહના ભોગે સમતા ટકાવવાની છે.
